Leren in maatschappelijk betrokken onderwijs - tweede editie

TWEEDE EDITIE - BESCHIKBAAR VANAF ACADEMIEJAAR 2020-2021

. basisinzichten voor onderwijs op micro-, meso- en macro-niveau
. praktisch toepasbaar en theoretisch onderbouwd
. geschreven door internationaal erkende experten
. voor leraren en iedereen die geïnteresseerd is in onderwijs

Inzichten op het niveau van het onderwijsbestel, de school en de klas

Onderwijs lokt sinds eeuwen heftige discussies uit en is de inspiratiebron voor evenveel geëngageerde bespiegelingen als fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Bovendien belangt onderwijs als complex en gelaagd fenomeen direct of indirect ook heel diverse maatschappelijke actoren aan – leerlingen, leraren, directies, ouders, beleidsmakers, werknemers en werkgevers.

Om aan deze actoren een goed of beter begrip van onderwijs te geven en hen te stimuleren tot een proactieve rol , reikt dit boek belangrijke basisinzichten aan vanuit een wetenschappelijk perspectief. Het doet recht aan de complexiteit en de gelaagdheid van onderwijs. Het verheldert zonder te simplificeren. Het biedt denkkaders, onderzoekskaders en standpunten op het niveau van het onderwijsbestel, de school en de klas. Het geeft leraren en bij uitbreiding allen die in onderwijs geïnteresseerd zijn de basis om op en over al deze niveaus zelf te reflecteren, te beslissen en te oordelen.

Woord vooraf

Leren in maatschappelijk betrokken onderwijs: ter situering
Context
Digitalisering
Globalisering
Referenties

Module 1: Onderwijs in Vlaanderen: een bestuurlijk, historisch en juridisch kader

1. Inleiding
2. De organisatie van het Vlaamse onderwijs
2.1. Een historische kijk op onderwijsvrijheid en het ontstaan van de netten
2.2. De onderwijsnetten en de onderwijskoepels in Vlaanderen vandaag
3. De structuur van het Vlaamse onderwijs
3.1. De structurele evolutie van het secundair onderwijs
3.2. De huidige structuur in onderwijsniveaus
4. Het onderwijsbeleid 
4.1. Het mensenrechtelijke en grondwettelijke kader voor onderwijsbeleid 
4.2. Lokaal, Vlaams, federaal, Europees en internationaal onderwijsbeleid 
Besluit 
Noten 
Referenties 

Module 2: Historisch overzicht van de pedagogiek en het onderzoek naar leren 

1. Inleiding: naar een wetenschapshistorische benadering van de pedagogische theorie en praktijk
2. Kennis als deugd: de Verlichting en de socialisatie van de massa 
2.1. Jan Amos Comenius als voorloper van de Verlichting 
3. De verschoolsing van de samenleving: opvoedend onderwijs in de lange negentiende eeuw 
3.1. Johann Friedrich Herbart en de systematisering van het pedagogische handelen 
4. De nieuweschoolbeweging: pedagogiek en bevrijding in de eeuw van het kind 
4.1. De vroege ontwikkeling van een nieuweschoolbeweging 
4.2. Maria Montessori en de gereedschapskist voor leerkrachten
4.3. Ovide Decroly als exponent van de Belgische reformpedagogiek 
4.4. Invloed van de reformpedagogiek 
4.5. Reformpedagogiek en wetenschap 
5. De pedagogiek als sociale wetenschap 
5.1. Philip Kohnstamm en het (bijbels) personalisme 
5.2. De katholieke pedagogiek in Vlaanderen 
5.3. Ontwikkeling van de kritisch-emancipatorische denkrichting 
6. Naar een empirische studie van het leren: de ontwikkeling van het behaviorisme in de vroege 20e eeuw 
6.1. Pavlov en de klassieke conditionering 
6.2. Skinner en de operante conditionering 
6.3. Besluit 
7. Het brein in beeld: een visie op leren vanuit een informatiebewerkingsbenadering
7.1. De organisatie van het geheugen 
7.2. Probleemoplossend denken 
7.3. Besluit 
8. Leren als actieve constructie: de opkomst van het constructivisme 
8.1. Basisstellingen 
8.2. Stromingen binnen het constructivisme 
8.3. Besluit 
9. Leren als een gesitueerde activiteit met een gesitueerd leerresultaat: Situated cognition 
9.1. Vygotsky en de zone of proximal development 
9.2. Leren in formele en informele settings 
9.3. Besluit 
10. Besluit: Over leren (uit de geschiedenis) 
Noten 
Referenties 

Module 3: De maatschappelijke rol en betekenis van onderwijs: benaderingen en toetsstenen 

1. Inleiding 
2. Functioneel-sociologische benadering 
3. Cultureel-sociologische benadering 
4. Conflict-sociologische benadering 
5. Sociaal-economische benadering 
6. School-pedagogische benadering 
6.1. Algemene achtergrond 
6.2. Schools leren: uitgangspunten en toetsstenen 
6.3. School-pedagogische toetsstenen 
7. Besluit 
Referenties 

Module 4: Gelijkheid en Vrijheid 

1. Inleiding 
2. Gelijkheid 
2.1. Gelijkheid in vijf vragen 
2.2. De wie- en wat-vraag: een overzicht van (on)gelijkheid 
2.3. De wanneer-vraag: gelijke start of gelijke uitkomst? 
2.4. De waarom-vraag: twee verklaringen rond ongelijkheid 
2.5. De hoe-vraag: de beleidsmaatregelen 
3. Vrijheid 
3.1. Actieve vrijheid: vrijheid van scholen 
3.2. Passieve vrijheid: vrijheid van ouders 
3.3. Twee centrale rollen van de overheid 
3.4. Actieve vrijheid van onderwijs: implicaties voor de leeruitkomsten 
3.5. Passieve vrijheid van onderwijs: implicaties voor de leeruitkomsten 
4. Besluit 
Noten 
Referenties 

Module 5: Leren 

1. Inleiding 
2. Leren is een actief en constructief proces 
3. Leren bouwt verder op voorkennis 
4. Leren vereist de integratie van verschillende soorten kennis 
4.1. Domeinspecifieke kennis 
4.2. Cognitieve strategieën 
4.3. Metacognitie 
5. Leren is het resultaat van de complexe interactie tussen (meta)cognitieve, affectieve en motivationele aspecten 
5.1. Attituden 
5.2. Motivatie 
6. Optimaal leren bouwt kennis op die beklijft en transferabel is 
6.1. Retentie 
6.2. Transfer 
7. Leren vindt plaats binnen de beperkingen van het menselijk informatieverwerkend en neurofysiologisch systeem 
7.1. Inleiding 
7.2. De prefrontale cortex 
7.3. Executieve functies: werkgeheugen, inhibitie en flexibiliteit 
7.4. De rol van strategieën en expertise 
7.5. Interventies gericht op het stimuleren van executieve functies 
7.6. Tot slot: niet alleen cognitie 
8. Het lerende subject ondergaat belangrijke ontwikkelingen tijdens de adolescentie 
8.1. Emoties en risicogedrag bij adolescenten 
8.2. Begeleiden van leren en ontwikkeling bij adolescenten 
8.3. Visie op gezag van leraren bij adolescenten 
8.4. Conclusie: Begripsvol omgaan met leerlingen 
9. Besluit 

Noot 
Referenties 

Module 6: Bouwstenen van onderwijzen 

1. Inleiding 
2. Doelen en evaluatie 
2.1. Soorten doelen en soorten evaluaties 
2.2. Kwaliteitsvolle doelen en kwaliteitsvolle evaluatie 
3. Leertaken en leerinhouden 
3.1. Selecteren en ordenen 
3.2. Soorten leertaken en leerinhouden 
4. Werkvormen en media/technologie 
4.1. Belang van werkvormen en media 
4.2. Soorten werkvormen 
4.3. Onderwijsbenaderingen 
5. Besluit 
Noten 
Referenties 

Module 7: Verschillen tussen leerlingen in onderwijs 

1. Inleiding 
2. Hoe omgaan met verschillen tussen leerlingen? 
2.1. Visies op omgaan met verschillen tussen leerlingen 
2.2. Van segregatie naar inclusie in Vlaanderen 
2.3. Differentiatie op macro-, meso- en microniveau 
3. Drie groepen van leerlingen naderbij bekeken 
3.1. Leerlingen met leerproblemen in het secundair onderwijs 
3.2. Leerlingen met gedrags- en emotionele problemen in het secundair onderwijs. Wat zijn gedrags- en emotionele problemen? 
3.3. Cognitief begaafde leerlingen in het secundair onderwijs 
4. Verschillen in de loopbanen van leerlingen in het secundair onderwijs 
4.1. Watervalloopbanen 
4.2. Zittenblijven 
4.3. Schooluitval 
4.4. Begeleiden van studie- en beroepskeuze 
4.5. Flexibele leerwegen 
5. Besluit 
Noten 
Referenties 

Module 8: Taalbeleid op school 

1. Inleiding 
2. Taal op school 
3. Verschillen tussen leerlingen 
4. Taalbeleid als oplossing? 
5. Pijlers van talenbeleid 
5.1. Taalvaardigheidsonderwijs 
5.2. Omgaan met complexe onderwijstaal: taalgericht vakonderwijs 
5.3. Vreemdetalenonderwijs 
5.4. Taal als communicatiemiddel op school 
6. Processen van taalbeleid 
7. Onderzoek naar de implementatie van talenbeleid 
8. Besluit 
Referenties 

Module 9: Kwaliteit 

1. Inleiding 
2. Instrumenten van onderwijskwaliteit 
2.1. Internationale kwaliteitsbewaking 
2.2. Kwaliteitsbewaking in het Vlaams onderwijssysteem 
2.3. Kwaliteitszorg op school(bestuur)niveau: koepels en scholen 
3. Onderzoek naar effectief onderwijs 
3.1. CIPO-kader 
4. Onderzoek naar beleid en praktijken van kwaliteitssystemen 
4.1. Goed onderwijs vs. onderwijskwaliteit 
4.2. Relatie tussen kwaliteitszorg en professionaliteit 
4.3. Verschuiving van een professioneel oordelen naar prestatiemetingen 
5. Besluit 
Referenties 

Module 10: School als organisatie 

1. Inleiding 
2. Organisatie 
3. Bureaucratie en professionaliteit: de zoneringstheorie van Hanson 
4. Betekenisgeving 
4.1. Individuele betekenisgeving: het persoonlijk interpretatiekader 
4.2. Collectieve betekenisgeving: schoolcultuur 
5. Schoolleiderschap 
5.1. Begripsomschrijving 
5.2. Schoolleiderschap en de directie 
5.3. De conceptualisering van schoolleiderschap in onderwijsonderzoek 
6. Professionele relaties: autonomie en samenwerking 
6.1. Autonomie, samenwerking en collegialiteit 
6.2 Verschillende vormen van samenwerking en autonomie 
6.3. Voorwaarden, kosten en baten 
7. Micropolitiek 
7.1. De school als organisatie door een micropolitieke bril 
7.2. Wenselijk geachte werkcondities als professionele belangen 
7.3. Micropolitiek vanuit professionele belangen 
8. Besluit 
Noten 
Referenties 

Module 11: Communicatie in de onderwijspraktijk 

1. Inleiding 
2. Communicatie afgebakend binnen de klascontext 

2.1. Naar een definitie van communicatie 
2.2. Naar een definitie voor klascommunicatie 
2.3. Communicatiemodel als een circulair tweerichtingsproces 
3. Vijf axioma’s van communicatie in de onderwijspraktijk 
3.1. De onmogelijkheid om niet te communiceren 
3.2. Communicatie op inhoudelijk en relationeel niveau 
3.3. Communicatie als een patroon 
3.4. Digitale en analoge communicatie 
3.5. Symmetrische en complementaire interactie 
3.6. Tussentijds besluit over vijf communicatieaxioma’s in de onderwijspraktijk 
4. Toepassingen van communicatie in de onderwijspraktijk 
4.1. Actief luisteren 
4.2. Slechtnieuwsgesprek 
5. Besluit 
Referenties 

Index 

Format: Textbook - paperback

Size: 230 × 170 × 27 mm

464 pages

ISBN: 9789462702370

Publication: August 03, 2020

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 155812