Aan de vruchten kent men de boom

De boom neemt in de natuur een bijzondere plek in. Hij wordt ouder en groter dan welk ander levend wezen ook. Hij komt het dichtst bij de hemel en wortelt in het diepst van de aarde. Daarom heeft de mens de boom vanouds vereerd. In de vroege Middeleeuwen werd de aantrekkingskracht van de boom in christelijke denkbeelden ingepast. Zo bleef het archetype van de boom doorheen de Middeleeuwen veruitwendigd in een rijke literaire en iconografische symboliek, en kreeg het mythische gedachtegoed aangepaste functies binnen de religieuze en profane facetten van het maatschappelijk weefsel.

De bundel Aan de vruchten kent men de boom verkent de specifieke vertakkingen die het universele motief van de boom in de middeleeuwse Nederlanden heeft gekend. De twaalf casestudies van specialisten uit de literatuur- en kunstwetenschappen boren diverse literaire en iconografische bronnen aan uit de Lage Landen. Aan de hand van miniaturen, schilderijen, emblemen, stempels en wapenschilden, alsook van geestelijke en didactische literatuur, liederen, reisverslagen en wetenschappelijke teksten, maken de auteurs een waaier van middeleeuwse boomtypen zichtbaar: de heraldische en de allegorische boom, de mei- en de minneboom, de balsemboom en de mercuriusboom, de dorre boom, de omgekeerde boom, de cultusboom én de christelijke boom bij uitstek, het kruishout.

Inleiding - Aan de vruchten kent men de boom
Barbara Baert en Veerle Fraeters

'Totten paradise soe sult ghi gaen'. De verbeelding over de herkomst van het kruishout
Barbara Baert

'Een boem die hadde wortele op wert ende den tsop neder wert'. Een mystieke boom bij Hadewijch en Ruusbroec
Rob Faesen

'Een uytlegginge vanden boom mercurii'. Onderzoek naar de betekenis en de herkomst van de arbor mercurialis aan de hand van een Middelnederlandse rijmtekst
Veerle Fraeters

De symbolische betekenis en de materiële functie van bomen in Latijnse heiligenlevens uit de middeleeuwse Nederlanden
Katrien Heene

De balsemboom. Mythisch, medisch, magisch
Ria Jansen-Sieben

De 'bosboom' als beeld voor 's Hertogenbosch
Jos Koldeweij

Ik breng u de mei. Meigebruiken, meitakken en meibomen in Middelnederlandse meiliederen
Johan Oosterman

De boom als teken van de Bourgondische heerschappij
Cyriel Stroo

Onze Lieve Vrouwe van de Droge Boom in Brugge. Devotiebeeld en literaire traditie
Janet van der Meulen

Memorabele bomen. De minneboom als allegorische constructie in de Middelnederlandse wereldlijke letterkunde
Dieuwke van der Poel

Duivelse bomen of toverbomen? Een onderzoek naar de betekenis van de boom op heksenvoorstellingen
Renilde Vervoort

Format: Edited volume - hardback

Size: 240 × 160 mm

ISBN: 9789058671370

Publication: January 21, 2002

Series: Symbolae Facultatis Litterarum Lovaniensis - Series B 25

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 45570

Barbara Baert is Professor in Medieval Art and Iconology at the Katholieke Universiteit Leuven. She is the founder of the Iconology Research Group, Leuven-Utrecht ( www.iconologyresearchgroup.org).