Denken over onze oorsprong

Interfacultaire lessenreeks over mens, maatschappij en wetenschap

Wetenschappelijke inzichten over de oorsprong van de kosmos spreken tot de verbeelding. Niet zelden zetten ze onze vertrouwde opvattingen op losse schroeven. Wetenschappers spreken bijvoorbeeld over een context waarin tijd nog niet bestond, een situatie die dus per definitie niet te situeren valt in de tijd. Hoe stellen ze zich die oorsprong dan precies voor? In deze bundel gaat het ook over het ontstaan van onze planeet aarde, over het begin van het leven op aarde en over het moment waarop de mens zich begon te onderscheiden van andere dieren. Dergelijke narratieven over de oorsprong van het universum en het leven zeggen onvermijdelijk iets over wie wij, mensen, zijn.

Daarnaast biedt dit volume van Lessen voor de eenentwintigste eeuw ook een staalkaart van ander actueel onderzoek. Dat gebeurt aan de hand van toegankelijke teksten over wetenschappelijke ontwikkelingen in heel verschillende vakgebieden: van de zin van patenten in tijden van pandemie, over de doeltreffendheid van mindfulness en het belang van duurzaam voedsel, tot de ongekende mogelijkheden van artificiële intelligentie.  

Met bijdragen van Thomas Hertog, Manuel Sintubin, Bert De Groef, Wouter Wolf, Reinhilde Veugelers, Chantal Mathieu, Kristina Casteels, Katleen Van der Gucht, Tim Van de Cruys, Annemie Geeraerd, Tom Toremans, Pierre Van Hecke, Gabriëlle De Lannoy, Joris Vlieghe, Karel Oudheusden en Philip Dutré.

VOORWOORD

OVER DE OORSPRONG VAN DE TIJD

Thomas Hertog

Relativiteitstheorie, 1915

Georges Lemaître: hoe het begon

Ontdekking van de uitdijing, 1927

Het oeratoom

Twee paden naar de waarheid

Fossiele overblijfselen

Kosmogenese

Waarnemerschap

OVER HET ONTSTAAN VAN PLANEET AARDE

Manuel Sintubin

Het ontstaan van de planeet Aarde

Een madeliefjeswereld

Een bewoonde wereld

De Aardse thermostaat

Planetaire drievuldigheid

Bewoonbaarheidsprobleem

Een goudlokjeplaneet

Epiloog

OVER DE OORSPRONG VAN HET LEVEN 63

Bert De Groef

1. Wanneer ontstond het leven?

2. Hoe ontstond het leven? Chemische evolutie

3. Waar ontstond het leven?

4. Hoe ontstond het leven? Van chemische naar biologische evolutie

5. Samengevat

HET ONTSTAAN VAN DE MENSELIJKE CONNECTIE

Wouter Wolf

Inleiding

Het unieke gedrag van de mens

De uniek menselijke sociale cognitie

Gedeelde intentionaliteit

De rol van gedeelde intentionaliteit in sociaal gedrag: onderzoek naar

gedeelde aandacht en sociale binding

De transformatieve rol van common ground in ons sociaal gedrag

Collectieve intentionaliteit

De transformatieve rol van culturele common ground in ons gedrag

Conclusie

IS ER VOLDOENDE STEUN VOOR HOOGRISICOONDERZOEK & -ONTWIKKELING? HET mRNA-VERHAAL

VOOR CORONAVACCINS

Reinhilde Veugelers

1. MRNA-technologie: een gamechanger

2. Onderzoek naar mRNA voor medicijnontwikkeling: een lange en

hobbelige weg

3. Ontwikkeling van mRNA-COVID-19-vaccins: een kaskraker

4. Productie en distributie van mRNA-COVID-19-vaccins: een prestatie boven verwachtingen

5. De bedrijven achter de mRNA-COVID-19-vaccins

6. Overheidsfinanciering van mRNA-COVID-19-vaccins

7. Particuliere financiering van mRNA-vaccins

8. MRNA-vaccins: een onvoltooid verhaal

9. De routekaart voor een publiek O&O-beleid voor vaccins

GENEZING VAN TYPE 1-DIABETES: WAAR STAAN WE?

Chantal Mathieu en Kristina Casteels

Moderne therapie van type 1-diabetes

Type 1-diabetes, een auto-immune aandoening, maar meer dan een

probleem van het afweersysteem

Type 1-diabetes, een heterogene ziekte

Obstakels op de weg naar preventie en genezing

Preventie en genezing: waar staan we?

De weg naar genezing: nood aan biomerkers

En wat als je al langere tijd type 1-diabetes hebt?

Besluit

MINDFULNESS: EEN WETENSCHAPPELIJKE

REFLECTIE OVER DE HYPE

Katleen Van der Gucht

Wat is mindfulness?

Een historische situering – hoe hebben evidencebased mindfulnessprogramma’s zich ontwikkeld?

Wat is de evidentie tot dusver?

Wat zijn de onderliggende werkingsmechanismen?

Waarom zijn mindfulnessprogramma’s zo populair, en zijn ze voor

iedereen geschikt?

Hoe verder?

AI EN DE TAALVAARDIGHEID VAN DE MACHINE

Tim Van de Cruys

1. Inleiding

2. Taalgebruik: een voorbeeld

3. Drie paradigma’s voor taalverwerking

4. Neurale technieken voor taalverwerking

5. Automatische vertaling

6. Beperkingen van het neurale paradigma

7. Conclusie

DUURZAAM EN GEZOND VOEDSEL: VOORBIJ DE MYTHES

Annemie Geeraerd

Ons dagelijks voedsel

Duurzame voedselpatronen

Levenscyclusanalyse: van een in theorie rechttoe-rechtaanmethode …

… naar uitdagende toepassingen

Onze dagelijkse eiwitten

Voedsel in een bredere context

DE VLUCHTELING EN DE LITERAIRE VORM: EMPATHIE,

HUMANITARISME EN MENSENRECHTEN

Tom Toremans

Inleiding: Vluchtelingen en literatuur

1. De humanitaire benadering: literatuur als ‘empathy expander’

2. De politieke benadering: literatuur en mensenrechten

Conclusie

HET BOEK JOB: WEERBARSTIG WORSTELEN MET EEN

STEEDS ACTUELE VRAAG

Pierre Van Hecke

Het boek Job: een eerste overzicht

Jobs lijden geïntroduceerd

Over daden en gevolgen (en de samenhang tussen beide)

Jobs vrienden verklaren zijn lijden

Job verklaart zijn lijden

Job verlangt naar communicatie

Kritiek op Jobs vrijpostigheid

Excursie: Job in Brabant

God aan het woord

Jobs laatste woorden

Een onverwacht besluit

WATER EN LEVEN OP AARDE: SATELLIETEN EN

SUPERCOMPUTERS

Gabriëlle De Lannoy

1. Belang van water op aarde

2. Hydrologische processen

3. Observaties

4. Modelleren en data-assimilatie

OPVOEDEN: OORSPRONKELIJKHEID

ZONDER OORSPRONG

Joris Vlieghe

Inleiding

Opvoeden en leren zijn niet identiek

Het wezen van opvoeden: liefde voor de wereld en nataliteit

Opvoeden voor een nieuwe of een oude wereld?

Het hedendaagse innovatiefetisjisme

Denken als opnieuw beginnen en als intensifiëring van werkelijkheid

Over improviseren en creëren

ALAN TURING: VAN ‘WAT IS BEREKENBAARHEID?’ TOT

‘WAT IS ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE?’

Karel Van Oudheusden en Philip Dutré

1. Inleiding

2. Logische volmaaktheid versus benaderingen van de werkelijkheid

3. Twistpunten in de wiskunde

4. Turings artikel uit 1936

5. Turings ‘machine intelligence’

6. Turings directe nalatenschap in de VS

7. Amerikaanse kunstmatige intelligentie

8. Lange leve de ingenieur

9. Besluit

LIJST VAN DE AUTEURS

Format: Textbook - ebook - PDF

300 pages

ISBN: 9789461665294

Publication: May 08, 2023

Series: Lessen voor de eenentwintigste eeuw 28

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 147351