De schaduw van Kaïn

Filosofische verklaring van agressie als een inherent aspect van de mens
Met het fascinerende thema van de agressiviteit is er iets opmerkelijks aan de hand. In vergelijking met de talloze studies over de Eros wordt er in de geschiedenis van de filosofie relatief weinig aandacht besteed aan de plaats en de rol van de agressiviteit als een oorspronkelijke dimensie van onze menselijke existentie. Behalve in de moraalfilosofische traditie werd de agressiviteit zelden het expliciete voorwerp van wijsgerig-antropologisch onderzoek. Gezien de sociaal-maatschappelijke relevantie van het thema is dit bijzonder merkwaardig.

Inhoud

Inleiding
Freud als filosoof -;
Freuds klinische antropologie van de agressiviteit

Hoofdstuk 1
Het sadisme en het masochisme in Drie verhandelingen (1905) -;
Van de Psychopathia sexualis naar de hysterie

1. Inleiding
2. Het sadisme en het masochisme als perversies in de Psychopathia sexualis (1886)
3. De perversies in Drie verhandelingen (1905)
4. Het sadisme en het masochisme als perversie
5. Het sadisme, het masochisme en de psychoneurose
6. De infantiele bronnen van het sadisme en het masochisme
7. Besluit 45

Hoofdstuk 2
Het sadisme, de vijandigheid en de haat -;
Van de hysterie naar de dwangneurose (1908-1914)

1. Inleiding
2. Seksuele agressie versus vijandige agressie in De grap (1905)
3. Het sadisme en de haat in De kleine Hans (1909)
4. Van de hysterie naar de dwangneurose: De Rattenman (1909)
5. De agressiedrift, de Ik-driften en het narcisme
6. Besluit 70

Hoofdstuk 3
Het sadisme, het masochisme en de haat volgens de onderzoeksmatrix van de dwangneurose -;
Een lectuur van Driften en hun lotgevallen (1915)

1. Inleiding
2. Laplanche over het sadomasochisme
3. Het sadisme en het masochisme: een alternatieve lectuur
4. De haat
5. Besluit

Hoofdstuk 4
Melancholische zelfverwijten, zelfhaat en het raadsel van de zelfmoord -; Een lectuur van Rouw en melancholie (1916-17) 103

1. Inleiding
2. Het thema van de melancholie voorafgaand aan Rouw en melancholie
3. De vergelijking met de rouw en de benadering op basis van het verlies
4. De narcistische identificatie
5. Introjectie en incorporatie
6. Ambivalentie
7. De melancholische splitsing van het Ik
8. Het 'raadsel' van de zelfmoord
9. De kritische instantie in het Ik
10. Besluit 136

Hoofdstuk 5
Agressiviteit en de doodsdrift -;
Over de melancholie en de morbus sacer (1919-1939)

1. Inleiding
2. Agressiviteit als manifestatie van de doodsdrift
3. Het sadisme
4. De haat
5. Sadisme en haat: externe manifestaties van de doodsdrift als 'agressiedrift'?
6. De wreedheid van het Boven-Ik
7. Het masochisme
8. De morbus sacer: naar een niet-seksuele agressiviteit?
9. Besluit 186

Hoofdstuk 6
Mythische moordenaars -;
Over Oedipus en Kaïn

1. Inleiding
2. In het land der blinden …
3. Oedipale agressiviteit
4. “In den beginne was de daad”
5. Broederlijk kelen
6. De voorouders en het familiale onbewuste
7. Paroxysmaliteit
8. Het Kaïn-complex
9. Epilepsie en de doodsdrift
10. Freuds De Rattenman herlezen
11. Agressiviteit aan gene zijde van de agressiedrift
12. Besluit

Epiloog

De schaduw van Kaïn

Dankwoord
Literatuur
Index
Personalia

Format: Monograph - ebook

245 pages

ISBN: 9789461661418

Publication: November 27, 2013

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 84470

In de psychoanalyse wordt het probleem van de agressie al teveel verklaard vanuit oedipale motieven. Dit boek stelt dit ter discussie en biedt nieuw perspectieven. Drie originele invalshoeken maken dit boek tot een must voor de 'agressieliefhebber'.
M. Calmeyn, Tijdschrift voor Psychiatrie 56 (2014) 9, 627 - 627