Denken over religie. Deel II Van Hugo Winckler tot Clifford Geertz

Van alle onderwerpen die in de antropologie worden bestudeerd is er geen enkel dat aanleiding heeft gegeven tot zoveel tegenstrijdige verklaringen en conflicterende interpretaties als het fenomeen ‘religie'. In dit chronologisch opgevatte overzicht Denken over religie behandelt Valeer Neckebrouck, die een jarenlange ervaring als antropologisch veldwerker combineert met een grondige kennis van de geschiedenis van de discipline, de belangrijkste denkers die een bijdrage hebben geleverd aan het begrijpen van religie als menselijk fenomeen.

In Deel I Van Xenophanes tot Robertson Smith presenteert de auteur op een heldere en toegankelijke manier de belangrijkste denkers van de klassieke Oudheid tot ruwweg 1860.

Het tweede volume Van Hugo Winckler tot Clifford Geertz behandelt de voornaamste stromingen sinds het midden van de 19e eeuw, waaronder het evolutionisme, het intellectualisme, het diffusionisme, het Franse en het Britse functionalisme, de psychoanalytische school, het religionisme en het symbolisme of ‘interpretatieve' antropologie. Iedere theorie die een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de godsdienstantropologie onderwerpt Neckebrouck daarbij aan een uitvoerige en diepgravende analyse en een vaak originele kritische evaluatie.

Met Deel III Hedendaagse perspectieven is auteur Valeer Neckebrouck tot het sluitstuk gekomen van de chronologisch opgevatte reeks Denken over religie. Antropologische theorie en godsdienst. De studie van de antropologie van de religie wordt in dit laatste deel vanuit de meest toonaangevende, hedendaagse modellen en perspectieven belicht. De secularisatietheorieën, het postmodernisme, het feminisme, het neodarwinisme en de cognitieve antropologie van de godsdienst worden uitvoerig behandeld, maar ook denkers als René Girard, Walter Burkert, Edward O. Wilson en Richard Dawkins passeren de revue.

Voor eenieder die geïnteresseerd is in het fenomeen religie en wil weten hoe antropologen doorheen de geschiedenis over godsdienst hebben gedacht, is dit boek een onmisbaar en bijzonder rijk gestoffeerd naslagwerk. Een zo gedetailleerde beschrijving en kritische evaluatie van de behandelde materie was tot nog toe in geen enkel taalgebied voorhanden.

1. Diffusionisme: H. Winckler, G.E. Smith, W.J. Perry, A.M. Hocart, C. Anta Diop

 

Exit evolutionisme - Diffusionisme - Panbabylonisme - Panegyptische theorie of heliocentrisme - Panritualisme - Neo-diffusionisme - Kritische bemerkingen

 

2. Functionalisme: De Franse school. De meester: Émile Durkheim

 

Durkheim en religie - Sociale feiten - De categorieën van het denken - Durkheims programma - Definitie van de godsdienst - Afrekening met animisme en naturisme - Het totemisme als elementaire religie - Oorsprong, wezen en functie van de godsdienst - Dualisme - De geloofsvoorstellingen van het Australische totemisme - De rituelen van het Australische totemisme - De toekomst van de godsdienst - Kritische evaluatie

 

3. Functionalisme: De Franse school. Leerlingen: Marcel Mauss, Henri Hubert, Robert Hertz

 

L'Année Sociologique- Marcel Mauss, de vader van de Franse etnografie - Robert Hertz of de duistere zijde van de mensheid

 

4. Functionalisme: De Britse school. Alfred Radcliffe-Brown

 

Structureel functionalisme - Religie en haar sociale functie - Nieuwe inzichten in het totemisme - Kritische bemerkingen

 

5. Functionalisme: De Britse school. Bronislaw Malinowski

 

Een ander functionalisme - Sacraal en profaan - Magie en religie - Contra Durkheim: sociaal en individueel - De functies van de godsdienst: drie voorbeelden - De toekomst van de godsdienst  - Magie en haar functies - Kritische bemerkingen

 

6. Rationaliteit en participatie: Lucien Lévy-Bruhl

 

Een ander perspectief - Van filosofie naar antropologie - Collectieve voorstellingen - Wij en de anderen : de natuur van het verschil - Mystiek - Participatief - Prelogisch - Occasioneel - Emotioneel - De kritiek - Lévy-Bruhl postuum - Lévy-Bruhl in een rol van voorloper - Postscriptum

7. Religie en het onbewuste: Sigmund Freud

 

Freud, antropologie en religie - Wilden, neuroten en gelovigen - Freuds psychoanalytische theorie van de godsdienst - Freuds complementaire theorie van de godsdienst - Kritische bemerkingen

 

8. Religionisme: F. Schleiermacher, R. Otto, G. Van Der Leeuw, M. Eliade

 

Triomf van het reductionisme - De devote oppositie - Friedrich Schleiermacher - Rudolf Otto - Gerardus Van Der Leeuw - Mircea Eliade - Een bilan

 

9. Functie, betekenis en geschiedenis: Edward Evan Evans-Pritchard

 

Evans-Pritchard over religie in de antropologische traditie - Methodologische beginselen - De Azande - De Shilluk - De Sanusi van Cyrenaica - De Nuer - Kritische bemerkingen

 

10. Religie en zingeving: Max Weber, Peter Berger, Clifford Geertz

 

Religie als theodicee: Max Weber - Religie als hemels baldakijn: Peter Berger- Religie als cultureel systeem: Clifford Geertz

Format: Monograph - ebook

Size: 235 × 155 × 20 mm

695 pages

ISBN: 9789461664358

Publication: September 20, 2021

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 65063

Valeer Neckebrouck is emeritus hoogleraar antropologie en theologie aan de KU Leuven.

Valeer Neckebrouck publiceerde zonet de eerste twee volumes van een trilogie over de godsdienstantropologie. 'Denken over religie. Antropologische theorie en godsdienst' is een monumentaal werk over het intellectuele patrimonium van zijn wetenschap.
Gui

 

Maar het resultaat is ronduit indrukwekkend. De twee delen bieden een diepgaand overzicht van Xenophanes en de Grieken tot Clifford Geertz. Alleen al een opsomming van de besproken auteurs gaat de lengte van een recensie te buiten. Elk hoofdstuk bevat een nauwgezette en kritische voorstelling van de betreffende auteurs, een overvloed aan citaten en een zeer uitvoerig, heerlijk notenapparaat. Na lectuur heeft de lezer een duidelijk beeld van de betreffende theorie. Onmiskenbaar een basiswerk.
Luc Anckaert, De Leeswolf, jaargang 18, nr 3, april 2012

 

De Leuvense emeritus heeft met 'Denken over religie' een even goed en helder als indrukwekkend en gedegen overzichtsstudie geschreven. Daarbij moet hem uitdrukkelijk een wetenschappelijk werk voor ogen hebben gestaan, wat wel blijkt uit het zeer omvangrijke notenapparaat. Sommige voetnoten beslaan meerdere pagina's. Het is echter een vergissing om daarin het bewijs te willen zien van een ontoegankelijk boek, bestemd voor bewoners van ivoren torens. Al met al blijkt deze 1665 pagina's tellende studie redelijk tot goed toegankelijk. De lezer moet er wel even voor gaan zitten.
http://www.filosofie-online.nl/