Belgen, zijt gij ten strijde gereed?
Militarisering in een neutrale natie, 1890-1914
Nel de Mûelenaere
Een zeldzame geschiedenis van het Belgische leger
België stond in de decennia voor de Eerste Wereldoorlog niet bekend als een militaristische natie. Poor little Belgium voerde pas in 1913 algemene dienstplicht in, beschikte amper over een militaire traditie en de politieke klasse had een stevige grip op het leger. Deze studie stelt voor het eerst de hardnekkige notie van een vredelievend, diepburgerlijk land zonder noemenswaardige militaire cultuur bij. Van het parlement tot de straat, van de kazerne tot de lagere school: militaire waarden en praktijken begonnen zich in de decennia voor de oorlog steeds sterker te manifesteren in het politieke, sociale en culturele leven. België veranderde langzaam van een neutrale, anti-militaire natie in een neutrale, defensieve natie die – indien bedreigd – ‘ten strijde gereed’ was. In Belgen, zijt gij ten strijde gereed? geeft Nel de Mûelenaere een nieuwe kijk op de Belgische civiel-militaire relaties in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog.Deze publicatie is GPRC-labeled (Guaranteed Peer-Reviewed Content).
WOORD VAN DANK
INLEIDING
Belgische civiel-militaire relaties tijdens de negentiende eeuw in retrospect
Van ‘militarisme’ naar militarisering: een begripsgeschiedenis
Militarisering in de Belgische natie: afbakening
PROLOOG: LAND EN LEGER NA DE FRANS‑PRUISISCHE OORLOG, 1870-1890
1. DE BEWEGING VOOR PERSOONLIJKE DIENSTPLICHT, 1890-1902
De campagne: het ontslag van de Minister van Oorlog en de generaalscrisis van 1897
De beweging: oud-militairen en liberalen voor persoonlijke dienstplicht
Het gedachtengoed: Si vis pacem, para bellum
Besluit: de impact van de Belgische ‘militaristen’
2. DE MILITARISERING VAN DE BELGISCHE NATIONALE FEESTEN, 1890-1905
De evolutie van de militaire feesten, 1875-1905
De civiele militarisering van het ceremoniële landschap
Verspreiding van een militaire cultuur?
Besluit: niet top down, niet bottom up
3. DE CREATIE VAN DE BELGISCHE BURGER‑SOLDAAT, 1895-1905
Educatie
Discipline
Emoties
Besluit: de militarisering van de Belgische rekruut
4. DE ONTDEKKING VAN DE KAZERNE, 1900‑1905
Niemand gedwongen soldaat
De verbetering van het kazerneleven
Gemilitariseerde ruimtes en burgers
Besluit: een gekazerneerde natie?
5. DE MARS NAAR PERSOONLIJKE EN VERALGEMEENDE DIENSTPLICHT, 1905-1913
‘Militarisme’, nationalisme, imperialisme? De beweging voor persoonlijke dienstplicht
Van kazernofoben naar patriottische christensoldaten? De katholieke kentering
De tijd voor mannelijke besluiten is geslagen! De invoering van persoonlijke (1909) en algemene dienstplicht (1913)
Besluit: ‘België is niet militaristisch!’
6. DE VOORBEREIDING VAN DE MANNELIJKE JEUGD OP MILITAIRE DIENST, 1909-1914
De missie van Lefebure: gymnastiek, regeneratie en defensie, 1860-1909
Tussen opportunisme en ‘militarisme’. De militiewet van 1909 en de pre-regimentaire voorbereiding
Militarisering van kribbe tot kazerne, 1909-1914
Besluit: de creatie van een oorlogsgeneratie?
CONCLUSIE
NOTEN
GECITEERDE BRONNEN
Archieffondsen
Periodieken
Kranten
Naslagwerken
Gedrukte primaire bronnen
Geciteerde werken
Format: Monograph - ebook
Size: 240 × 160 mm
266 pages
ISBN: 9789461662774
Publication: April 18, 2019
Languages: Dutch; Flemish
Nel de Mûelenaere is postdoctoraal onderzoeker aan Universiteit Antwerpen en Cornell University.
Dit werk is vernieuwend omdat de band tussen leger en maatschappij centraal staat en omdat het focust op politieke cultuur. De auteur toont aan
hoe voorstanders van de militarisering erin slaagden hun opvattingen politiek door te drukken door maatschappelijke allianties te smeden met verenigingen en met de stedelijke overheden, die in het Belgische politieke systeem over een reële autonomie beschikten.
Luyten, D., TSEG VOL. 17, NO. 3, 2020, https://doi.org/10.18352/tseg.1178
Met haar boek levert Nel de Mûelenaere een boeiend relaas van een boeiende periode af. [...] conclusies die uitnodigen tot een prikkelend historisch debat en aanzetten tot verder onderzoek.
Piet Veldeman, Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, L, 2020, 3-4
L’ouvrage aborde une question largement méconnue, et trop rarement étudiée dans les milieux universitaires belges : celle de la mesure de la transformation, au tournant des XIXe et XXe siècles, de la nation belge, dans un contexte de reconfiguration des exigences, des valeurs et des codes de comportement militaire. L’objectif est d’étudier l’institution militaire intégrée dans son cadre national, politique, social et culturel. Le travail est bien charpenté et remarquablement bien documenté, avec une très abondante bibliographie mise en œuvre avec bonheur. [...] l’ouvrage est très méritoire par la fine analyse et les éléments nouveaux qu’il apporte.
Jean-Michel Sterkendries, Contemporanea,
Jaargang XXXVIII — Jaar 2019 — Nummer 4
Dit doet overigens niets af aan het belang van de Mûelenaeres boek, niet alleen voor de geschiedenis van het Belgische belle epoque en de rol van de krijgsmacht daarin, maar juist ook voor de studie naar ‘het militaire’ in de Europese samenleving en cultuur: die heeft, zo laat zij in dit uitzonderlijk vlot geschreven maar helaas niet geïllustreerde boek zien, een opvallend complexer geschiedenis dan tot nu toe, zeker in de Lage Landen, verondersteld.
Samuël Kruizinga, De Moderne Tijd , 2019, http://demodernetijd.nl/boekzaal/muelenaere-2019-kruizinga/
Het boek is geen geschiedenis van het leger hoogstens van het concept militarisme - omdat de auteur vooral aandacht schenkt aan de synergie van culturele, sociale, politieke, religieuze en militaire structuren in de maatschappij rand 1900. Het is een knap staaltje van ideeëngeschiedenis uit de misschien wel interessantste periode van de korte geschiedenis van Belgie, met name de eeuwwisseling. [...] Het boek verveelt niet, is vlot geschreven, degelijk en zonder pedante of zwaarwichtige trekjes, maar desalniettemin gestoeld op een ruime keuze aan archief- en bibliografisch materiaal.
Alex Vanneste, Volkskunde, 2019, 2
Alex Vanneste, Volkskunde, 2019, 2