De intrede van het publiek

Een origineel portret van het museumbezoek in het negentiende-eeuwse België

Aan het einde van de achttiende eeuw ontstonden op Belgisch grondgebied de eerste openbare musea. Die openden aan het begin van de negentiende eeuw hun deuren voor het publiek. Zo kon het museumbezoek zich als nieuwe culturele activiteit ontplooien. In dit boek wordt bestudeerd hoe dat proces verliep. Steunend op uitvoerig archiefonderzoek en royaal geïllustreerd met fraai beeldmateriaal biedt De intrede van het publiek een breed opgezette geschiedenis van het museumbezoek in België in de periode vanaf de onafhankelijkheid tot het begin van de Eerste Wereldoorlog.

Inhoudsopgave

Dankwoord

Inleiding

Een nieuwe culturele activiteit
De internationale museumstudie
Museumonderzoek in België
Cultuurconsumptie en vrije tijd
Sociale verhoudingen
Een blik vooruit 26

I De genese van een culturele activiteit 1830-1860

1 De opmars van de museumcultuur
Een Europese uitvinding
Museale ambities in België
Ontluikende structuren

2 Begrensde gastvrijheid
Gedifferentieerde openingstijden
Betalende toegang
Bezoekersreglementen
Een verborgen bestaan

3 Een geprivilegieerd publiek
Albums met signaturen
Het complement van de academie
Onderzoek tussen vitrines
In het spoor van Baedeker
De afwezigen

4 Een gemis aan leidraad
'Ohne alle Ordnung'
Schamele labels
Boedelbeschrijvingen
eringe publiekswerking

II Een aanzet tot democratisering 1860-1890

5 De diversificatie van het museumlandschap
Het leed van de museumsceptici
Oude en nieuwe musea
De volksmusea van Karel Buls
Bestuurszaken

6 Een mildere gastvrijheid
Verruimde openingstijden
De entreeprijs ter discussie
De reglementen ter discussie
Zoeken naar de ideale ligging

7 De transformatie van het publiek
Primitief publieksonderzoek
'Un assez bon nombre d'artistes'
Laboratoria van geleerden
Speculeren met toeristen
Nieuw bezoek

8 Embryonale publieksvoorzieningen
Strijd tegen de chaos
De toename van labels
Andere leerzame instrumenten
De eerste vrienden

III Scholing voor het volk 1890-1914

9 Het dogma van het volksonderricht
Een overvloed aan musea
Gebrekkige oude vrouwtjes
Intensifiëring van de strijd

10 Toegang zonder barrières
Avondlijk bezoek
Geen taks op schoonheid
Een centrale locatie
Funeste reglementen

11 Het nieuwe gezicht van het publiek
De statistiek van het bezoek
Het uitgestelde vertrek van de kunstenaars
Mannen der wetenschap
De karavanen van Cook
De triomf van de schoolkinderen
Een minderheid van arbeiders

12 De educatieve ontplooiing
De kunst van de etikettering
Opkomst van de 'volkskataloog'
Handel in reproducties
De inzet van het gesproken woord
Tijdelijke tentoonstellingen
Nieuwe vrienden 388

13 Verlangen naar leven
Orde in Babel
De habitatgroepen van Hector Lebrun
De mannequins van Emile Houzé
De maquettes van Edmond Rahir
De stijlkamers van Louis Maeterlinck
De openluchtmusea van Henri Logeman
'Frapper les yeux'

Conclusie

Kleurenillustraties

Afkortingen

Bibliografie

Illustratieverantwoording

Register van musea

Register van personen

Format: Monograph - hardback

Size: 240 × 160 × 30 mm

534 pages

ISBN: 9789058678980

Publication: January 20, 2012

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 65494

Disons d'emblée que l'angle d'approche qu'elle a choisi se révèle particulièrement profitable puisqu'il lui a permis de délaisser la seule histoire des institutions muséales en rapport avec leurs pouvoirs subsidiant pour examiner le problème autrement plus intéressant de leur place clans l'économie générale des biens culturels, au croisement des attentes politiques, sociales et économiques. Une autre originalité du travail est d'avoir
considéré le musée clans toutes ses déclinaisons, comprenant, certes les beaux-arts, mais également les sciences naturelles, les techniques et l'ethnographie.
Cécile Vanderpelen-Diagre (ULB), BVNG-ABHC - XXXV - 2013 -3

Musea en hun publiek. Aanbod, vraag en concurrentie
De grote verdienste van dit boek is gelegen in het overzicht dat het geeft van de ontwikkeling en groei van de Belgische musea, zowel de kunst- als de niet-kunstmusea, hun doelstellingen en presentatietechnieken en de mate waarin het publiek invloed kon uitoefenen op de wijze waarop de verzamelingen werden getoond en toegelicht. Nys heeft zich, zoals veel museumonderzoekers van dit moment, afgewend van ouder, door Foucault geïnspireerd, museumonderzoek.
Dat droeg de visie uit dat het museum een ideologisch machtsinstrument was en de bezoekers controleerde en disciplineerde (zie hierover vooral Tony Bennett, The birth of the museum. History, theory, politics (1995)). Nys ziet het publiek niet als object, maar als subject, als actieve speler. Het publiek had een eigen agenda en was veel gemêleerder dan werd aangenomen. De musea gingen na circa 1860 rekening houden met de wensen van het publiek, het ene eerder dan het andere.
Marlite Halbertsma, Erasmus Universiteit Rotterdam, Tijdschrift voor Geschiedenis, jaargang 125, nummer 3