Denken over religie. Deel I Van Xenophanes tot Robertson Smith

Van alle onderwerpen die in de antropologie worden bestudeerd is er geen enkel dat aanleiding heeft gegeven tot zoveel tegenstrijdige verklaringen en conflicterende interpretaties als het fenomeen ‘religie'. In dit chronologisch opgevatte overzicht Denken over religie behandelt Valeer Neckebrouck, die een jarenlange ervaring als antropologisch veldwerker combineert met een grondige kennis van de geschiedenis van de discipline, de belangrijkste denkers die een bijdrage hebben geleverd aan het begrijpen van religie als menselijk fenomeen.

In Deel I Van Xenophanes tot Robertson Smith presenteert de auteur op een heldere en toegankelijke manier de belangrijkste denkers van de klassieke Oudheid tot ruwweg 1860.

Het tweede volume Van Hugo Winckler tot Clifford Geertz behandelt de voornaamste stromingen sinds het midden van de 19e eeuw, waaronder het evolutionisme, het intellectualisme, het diffusionisme, het Franse en het Britse functionalisme, de psychoanalytische school, het religionisme en het symbolisme of ‘interpretatieve' antropologie. Iedere theorie die een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de godsdienstantropologie onderwerpt Neckebrouck daarbij aan een uitvoerige en diepgravende analyse en een vaak originele kritische evaluatie.

Met Deel III Hedendaagse perspectieven is auteur Valeer Neckebrouck tot het sluitstuk gekomen van de chronologisch opgevatte reeks Denken over religie. Antropologische theorie en godsdienst. De studie van de antropologie van de religie wordt in dit laatste deel vanuit de meest toonaangevende, hedendaagse modellen en perspectieven belicht. De secularisatietheorieën, het postmodernisme, het feminisme, het neodarwinisme en de cognitieve antropologie van de godsdienst worden uitvoerig behandeld, maar ook denkers als René Girard, Walter Burkert, Edward O. Wilson en Richard Dawkins passeren de revue.

Voor eenieder die geïnteresseerd is in het fenomeen religie en wil weten hoe antropologen doorheen de geschiedenis over godsdienst hebben gedacht, is dit boek een onmisbaar en bijzonder rijk gestoffeerd naslagwerk. Een zo gedetailleerde beschrijving en kritische evaluatie van de behandelde materie was tot nog toe in geen enkel taalgebied voorhanden.

1. Inleiding 1

Hoe beginnen? - Waar beginnen? - Selecteren

2. Eerste aanzetten: De Grieks-Romeinse Oudheid 15

Xenophanes - Heraclitus - Democritus - Epicurus - Critias - Theagenes - Aristarchus - Prodicus - Euhemerus - Herodotus - Polybius - Protagoras - De Stoa - Strabo - Plato - De Romeinen - Bij wijze van besluit

3. Een nieuw paradigma: Van Jean Bodin tot Charles De Brosses 51

Dubbelzinnige Middeleeuwen - Jean Bodin - Edward Herbert van Cherbury - Bernard le Bouvier de Fontenelle - Charles Louis Joseph de Secondat, baron de la Brède et de Montesquieu - Giambattista Vico - David Hume - Charles de Brosses - Een copernicaanse revolutie

4. Religie is dood, lang leve religie: Auguste Comte

Verlichting en Romantiek - Analyse van een tijdsgewricht - De grondbeginselen van het comtiaanse positivisme - In de impasse - Grafdelver en vroedvrouw - De godsdienst van het Grote Wezen - Enkele nabeschouwingen

5. De hogepriester van het evolutionisme: Herbert Spencer

Evolutionisme - Synthetisch evolutionisme - Van manisme tot monotheïsme - Kritische bemerkingen - De neergang - Evolutionisme gisteren en vandaag

6. Intellectualisme: Edward Burnett Tylor

Evolutionisme en de notie van ‘survivals' - Animisme - Magie - De functies van religie en magie - De toekomst van religie en magie - Intellectualisme - Tylor in context - De godsdienstantropologie van Tylor: een evaluatie

7. Intellectualisme: James George Frazer

Een ander model - Een open toekomst met een fatale afloop  - Magie als systeem - Meer over rituelen - Magie, religie en politiek - Goden in agrarische samenlevingen - Het christendom als onderdeel van de godsdienstgeschiedenis- Kritische bemerkingen

8. Evolutionisme: Variaties op een thema. Van Max Müller tot Kurt Breysig

Friedrich Max Müller - Andrew Lang - Robert Ranulph Marett - Wilhelm Schmidt - Kurt Breysig - Bij wijze van besluit

9. Opium van het volk of hefboom van de beschaving? Marxisme en religie

Marxisme, antropologie en religie - Ludwig Feuerbach - Marx over Feuerbach - De inhoud van de godsdienstige voorstellingen - Het christendom - De oorsprong van de godsdienst - Een verschijnsel met een Januskop - Kritische bemerkingen

10. Evolutionisme en ritualisme: William Robertson Smith

Revolutie in de godsdienstantropologie - Totemisme - Ritualisme - De sociale dimensie - Het offer - De ambiguïteit van het sacrale - De totem en de hostie  - Kritische evaluatie

Format: Monograph - ebook

449 pages

ISBN: 9789461664341

Publication: September 20, 2021

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 65062

Valeer Neckebrouck is emeritus hoogleraar antropologie en theologie aan de KU Leuven.

Valeer Neckebrouck publiceerde zonet de eerste twee volumes van een trilogie over de godsdienstantropologie. 'Denken over religie. Antropologische theorie en godsdienst' is een monumentaal werk over het intellectuele patrimonium van zijn wetenschap.
Gui

 

Maar het resultaat is ronduit indrukwekkend. De twee delen bieden een diepgaand overzicht van Xenophanes en de Grieken tot Clifford Geertz. Alleen al een opsomming van de besproken auteurs gaat de lengte van een recensie te buiten. Elk hoofdstuk bevat een nauwgezette en kritische voorstelling van de betreffende auteurs, een overvloed aan citaten en een zeer uitvoerig, heerlijk notenapparaat. Na lectuur heeft de lezer een duidelijk beeld van de betreffende theorie. Onmiskenbaar een basiswerk.
Luc Anckaert, De Leeswolf, jaargang 18, nr 3, april 2012

 

De Leuvense emeritus heeft met 'Denken over religie' een even goed en helder als indrukwekkend en gedegen overzichtsstudie geschreven. Daarbij moet hem uitdrukkelijk een wetenschappelijk werk voor ogen hebben gestaan, wat wel blijkt uit het zeer omvangrijke notenapparaat. Sommige voetnoten beslaan meerdere pagina's. Het is echter een vergissing om daarin het bewijs te willen zien van een ontoegankelijk boek, bestemd voor bewoners van ivoren torens. Al met al blijkt deze 1665 pagina's tellende studie redelijk tot goed toegankelijk. De lezer moet er wel even voor gaan zitten.
http://www.filosofie-online.nl/