Fake news in oorlogstijd

Duitse mediamanipulatie en de Flamenpolitik (1914-1915)

Bruno Yammine

Regular price €0.00 Sale

Monograph - free ebook - ePUB

VIEW Monograph - paperback VIEW Monograph - free ebook - PDF

Grensverleggende analyse van Duitse propaganda in België in de beginfase van WOI

Tijdens de Eerste Wereldoorlog probeerde de Duitse bezetter België intern te splijten. Dat gebeurde door het voeren van een Flamenpolitik, een beleid dat erop gericht was de Vlamingen of in elk geval de Vlaamse beweging in het harnas te jagen tegen België. Dat lukte, want een klein deel Vlaamsgezinden, de zogenaamde activisten, collaboreerde inderdaad. Vanaf de nazomer van 1914 zou Berlijn in het bezette land de Vlaamse beweging onophoudelijk bestoken met een grootscheepse mediacampagne. De Duitse diensten, gesteund door hun Oostenrijkse bondgenoten, maakten daarbij vooral gebruik van vlugschriften en de geschreven pers, niet alleen in België maar ook in het neutrale Nederland. In de zomer van 1915 was het activisme een feit: een anti-Belgisch Vlaams-nationalisme, waarvan de gevolgen tot op heden voelbaar zijn, had het daglicht gezien. De propaganda die eraan ten grondslag lag was zó vernuftig en ingenieus dat ze niet alleen tijdgenoten overtuigde, maar zelfs meer dan een eeuw later nog steeds historici misleidt. Het is een mooi staaltje van “fake news” avant la lettre.

E-boek verkrijgbaar in Open Access.
Deze publicatie is GPRC-labeled (Guaranteed Peer-Reviewed Content).

“Ik hoop dat de lezer met een kritischere blik dan voorheen feiten bestudeert. En ook: dat hij/zij zich realiseert dat wat een gemeenschap vorm geeft, nationalistische verhalen, in grote mate een nevenproduct is van propaganda.”, Bruno Yammine

"Ik heb geprobeerd om nog meer bewijsmateriaal aan te leveren dat er wel degelijk historische stukken zijn die bewijzen dat niet alleen de activisten in de val van de Duitsers trapten maar dat er ook nog historici zijn die vandaag zogenaamd francofone stukken beschouwen als werk van francofonen terwijl het eigenlijk Duitsers waren die aan de grondslag ervan lagen." Herbekijk het gesprek met Bruno Yammine over 'Fake news in oorlogstijd'.


Algemene inleiding

I. Een polemische geschiedschrijving

II. Verwetenschappelijking

III. Recente evoluties

IV. De ondermijnde Godsvrede

V. Flamenpolitik en activisme

 

Hoofdstuk 1: Het vooroorlogse spanningsveld

1. Het völkische denken

2. Een “Duits” Antwerpen?

3. Het nieuwe Carthago

4. Het völkische element in de Waalse beweging

5. De ophef rond Pol de Mont

6. Een Nederlands-Belgische Entente?

7. Besluit

 

Hoofdstuk 2: De godsvrede tot de val van Antwerpen

1. Francofilie en pan-Germanisme?

2. Een vermeend anti-Vlaams artikel

3. De Gentse Godsvrede

4. Besluit

 

Hoofdstuk 3: Perspolemieken in de nasleep van de val van

een “onneembare” vesting

1. Omtrent de val van Antwerpen

2. De vluchtelingenkwestie als splijtzwam

3. Het Journal des Réfugiés verbreekt de Godsvrede

4. Het beleid van Franck en het verdrag van Kontich

5. Een katholiek volksvertegenwoordiger in het oog van de storm

6. De pers in het bezette land: een schietschijf

7. Vier actoren uit de “anti-Vlaamse campagne” en een dreigement

8. Besluit

 

Hoofdstuk 4: De Duitse diensten treden in actie

1. De Flamenpolitik

2. De oorsprong van de Duitse voorstelling van zaken

3. De propagandamolen komt op toerental

4. Antwerpen moet kapot!

5. Andere vlugschriften

6. De ontwikkeling van het activisme in het bezette land

7. Omtrent de Duitse pers in bezet België

8. Besluit

 

Hoofdstuk 5: De waarheid over La Vérité

1. Ontleding van een mysterieus vlugschrift

2. Apocalyps van een nieuw Carthago

3. In het spoor van de Duitse cultuurpolitiek

4. Caveant Consules

5. De mensen achter de schermen

6. Een opmerkelijk stuk van Harry

7. Besluit

 

Hoofdstuk 6: De top van de ijsberg

1. La Politique Belge après la Crise Un Parti National

2. Het Appel aux Wallons

3. De koers van De Vlaamsche Stem

4. Een Duits programma voor Nederland

5. De zomer van 1915: een doorbraak

6. De zaak-Buisset: een Duitse tegenzet

7. De Groot-Nederlandse beweging

8. Besluit

 

Hoofdstuk 7: Radicalisering

1. Demoralisatie en frontbeweging

2. De propaganda intensiveert

3. Een verslag van het Vlaams-Belgisch Verbond

4. De “sublieme deserteurs”

5. De propaganda van de Raad van Vlaanderen

6. Besluit

 

Slotbeschouwingen

Noten

Bibliografie

1. Dagbladen

2. Opiniërende tijdschriften

3. Aangehaalde bronnen en werken

4. Naslagwerken

5. Repertoria voor verder archiefonderzoek

 

Personenregister

Format: Monograph - free ebook - ePUB

392 pages

ISBN: 9789461663795

Publication: April 12, 2021

Languages: Dutch; Flemish

Download: https://muse.jhu.edu/book/83151

Bruno Yammine is doctor in de geschiedenis, medewerker aan de Onderzoeksgroep Moderniteit en Samenleving (KU Leuven) en auteur van Drang nach Westen, de fundamenten van de Duitse Flamenpolitik (1870-1914).
Een van de belangrijkste verdiensten van 'Fake news in oorlogstijd' is dat het boek laat zien hoe enkele door de
Duitse bezetter geconstrueerde mythes hun weg hebben gevonden naar de historiografie en in sommige gevallen meer dan honderd jaar na het einde van de oorlog nog steeds worden herhaald. Vlaamse nationalisten hadden tot de jaren zestig het monopolie op de geschiedschrijving over de Vlaamse beweging tijdens de Eerste Wereldoorlog en deze had een apologetisch karakter. Hierdoor kon bijvoorbeeld het idee dat activisme vooral een reactie op een anti-Vlaamse campagne van Walen en Franstalige Vlamingen was geweest, en een autonome ontwikkeling binnen de Vlaamse beweging, zonder noemenswaardige Duitse inmenging, vaste voet aan de grond krijgen. Propagandistische voorstellingen hebben in de woorden van Yammine ‘de kwalijke gewoonte om niet te verzwakken, maar net versterkt te worden doorheen de jaren. Misschien ligt net daarin hun grootste kracht’ (326). Met zijn 'Fake news in oorlogstijd' toont Yammine niet alleen de cruciale betekenis van propaganda voor de Duitse 'Flamenpolitik' en het ontstaan van het Vlaamse activisme, maar maakt hij ook duidelijk dat een terugkeer naar de oorspronkelijke bronnen, zoals de Belgische (vluchtelingen)pers van de eerste oorlogsjaren, de belangrijkste remedie is tegen deze hardnekkige doorwerking van propagandistische verzinsels, ook in de historiografie.
Marjet Brolsma, BMGN — Low Countries Historical Review | Volume 138 (2023) | review 21

 
Kriegsziel Belgien vormt samen met de recente boeken van Jakob Müller (Die importierte Nation. Deutschland und die Entstehung des flämischen Nationalismus 1914 bis 1945, 2020) en Yammine een heuse golf aan vernieuwende werken die de kennis over het Duitse beleid ten aanzien van België voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog grondig verdiept hebben. Interessant genoeg spreken die drie auteurs elkaar op belangrijke punten tegen. Het laat zich dus aanzien dat de vruchtbare confrontatie van betrokken werken nieuwe onderzoeksvragen zal oproepen.
Antoon Vrints, BMGN — Low Countries Historical Review | Volume 136 (2021) | review 39, https://doi.org/10.51769/bmgn-lchr.11193

 
“Zonder Duitsland, geen Vlaanderen?” Verslag van het WT Leesforum van 21 maart 2022 met Bruno Yammine en Jakob Müller.
Yammine nuanceert: “Er was wel degelijk een Vlaams nationaal bewustzijn in de hoofden van de Vlaamsgezinden.”
https://wt.be/2022/06/30/wt-leesforum/#gsc.tab=0
 
In dit boek biedt onderzoeker Bruno Yammine een fascinerende inkijk in het ontstaan (of: de doelbewuste creatie) van mythes die tijdens de Eerste Wereldoorlog leidden tot polarisering in bezet België. [...] De verdienste van de auteur is dat hij nauwgezet de wisselwerking tussen bezetter, (Franstalige) pers en Vlaamsgezinde groepen in kaart brengt. [...] laat hij op overtuigende wijze zien dat de Duitse bezetter de Vlaamse Beweging deskundig manipuleerde.
Jan Julia Zurné, TSEG, VOL. 19, NO. 1, 2022, https://doi.org/10.52024/tseg.11567


 
"Avec finesse et précision, l’auteur analyse comment l’information se construit, s’alimente, se déforme, et finit par servir une cause. Il y ajoute une analyse critique des brochures de la même époque, dont les contenus visent le même objectif : déstabiliser le territoire occupé, plus précisément, selon l’auteur, créer et approfondir le fossé entre la Flandre et la Belgique (p. 260). L’exercice auquel se livre Bruno Yammine est un exemple réussi de critique historique, de déconstruction de fake news de la fin 1914 et du début 1915, où l’analyse textuelle rigoureuse croise la connaissance minutieuse des protagonistes du temps."
Paul Delforge, Contemporanea - Tome XLIII — Année 2021 — Numéro 4