Fake news in oorlogstijd

Grensverleggende analyse van Duitse propaganda in België in de beginfase van WOI

Tijdens de Eerste Wereldoorlog probeerde de Duitse bezetter België intern te splijten. Dat gebeurde door het voeren van een Flamenpolitik, een beleid dat erop gericht was de Vlamingen of in elk geval de Vlaamse beweging in het harnas te jagen tegen België. Dat lukte, want een klein deel Vlaamsgezinden, de zogenaamde activisten, collaboreerde inderdaad. Vanaf de nazomer van 1914 zou Berlijn in het bezette land de Vlaamse beweging onophoudelijk bestoken met een grootscheepse mediacampagne. De Duitse diensten, gesteund door hun Oostenrijkse bondgenoten, maakten daarbij vooral gebruik van vlugschriften en de geschreven pers, niet alleen in België maar ook in het neutrale Nederland. In de zomer van 1915 was het activisme een feit: een anti-Belgisch Vlaams-nationalisme, waarvan de gevolgen tot op heden voelbaar zijn, had het daglicht gezien. De propaganda die eraan ten grondslag lag was zó vernuftig en ingenieus dat ze niet alleen tijdgenoten overtuigde, maar zelfs meer dan een eeuw later nog steeds historici misleidt. Het is een mooi staaltje van “fake news” avant la lettre.

E-boek verkrijgbaar in Open Access.
Deze publicatie is GPRC-labeled (Guaranteed Peer-Reviewed Content).

“Ik hoop dat de lezer met een kritischere blik dan voorheen feiten bestudeert. En ook: dat hij/zij zich realiseert dat wat een gemeenschap vorm geeft, nationalistische verhalen, in grote mate een nevenproduct is van propaganda.”, Bruno Yammine

"Ik heb geprobeerd om nog meer bewijsmateriaal aan te leveren dat er wel degelijk historische stukken zijn die bewijzen dat niet alleen de activisten in de val van de Duitsers trapten maar dat er ook nog historici zijn die vandaag zogenaamd francofone stukken beschouwen als werk van francofonen terwijl het eigenlijk Duitsers waren die aan de grondslag ervan lagen." Herbekijk het gesprek met Bruno Yammine over 'Fake news in oorlogstijd'.

Algemene inleiding

I. Een polemische geschiedschrijving

II. Verwetenschappelijking

III. Recente evoluties

IV. De ondermijnde Godsvrede

V. Flamenpolitik en activisme

 

Hoofdstuk 1: Het vooroorlogse spanningsveld

1. Het völkische denken

2. Een “Duits” Antwerpen?

3. Het nieuwe Carthago

4. Het völkische element in de Waalse beweging

5. De ophef rond Pol de Mont

6. Een Nederlands-Belgische Entente?

7. Besluit

 

Hoofdstuk 2: De godsvrede tot de val van Antwerpen

1. Francofilie en pan-Germanisme?

2. Een vermeend anti-Vlaams artikel

3. De Gentse Godsvrede

4. Besluit

 

Hoofdstuk 3: Perspolemieken in de nasleep van de val van

een “onneembare” vesting

1. Omtrent de val van Antwerpen

2. De vluchtelingenkwestie als splijtzwam

3. Het Journal des Réfugiés verbreekt de Godsvrede

4. Het beleid van Franck en het verdrag van Kontich

5. Een katholiek volksvertegenwoordiger in het oog van de storm

6. De pers in het bezette land: een schietschijf

7. Vier actoren uit de “anti-Vlaamse campagne” en een dreigement

8. Besluit

 

Hoofdstuk 4: De Duitse diensten treden in actie

1. De Flamenpolitik

2. De oorsprong van de Duitse voorstelling van zaken

3. De propagandamolen komt op toerental

4. Antwerpen moet kapot!

5. Andere vlugschriften

6. De ontwikkeling van het activisme in het bezette land

7. Omtrent de Duitse pers in bezet België

8. Besluit

 

Hoofdstuk 5: De waarheid over La Vérité

1. Ontleding van een mysterieus vlugschrift

2. Apocalyps van een nieuw Carthago

3. In het spoor van de Duitse cultuurpolitiek

4. Caveant Consules

5. De mensen achter de schermen

6. Een opmerkelijk stuk van Harry

7. Besluit

 

Hoofdstuk 6: De top van de ijsberg

1. La Politique Belge après la Crise – Un Parti National

2. Het Appel aux Wallons

3. De koers van De Vlaamsche Stem

4. Een Duits programma voor Nederland

5. De zomer van 1915: een doorbraak

6. De zaak-Buisset: een Duitse tegenzet

7. De Groot-Nederlandse beweging

8. Besluit

 

Hoofdstuk 7: Radicalisering

1. Demoralisatie en frontbeweging

2. De propaganda intensiveert

3. Een verslag van het Vlaams-Belgisch Verbond

4. De “sublieme deserteurs”

5. De propaganda van de Raad van Vlaanderen

6. Besluit

 

Slotbeschouwingen

Noten

Bibliografie

1. Dagbladen

2. Opiniërende tijdschriften

3. Aangehaalde bronnen en werken

4. Naslagwerken

5. Repertoria voor verder archiefonderzoek

 

Personenregister

Format: Monograph - free ebook - PDF

392 pages

ISBN: 9789461663788

Publication: March 18, 2021

Languages: Dutch; Flemish

Download: https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/47362

Bruno Yammine is doctor in de geschiedenis, medewerker aan de Onderzoeksgroep Moderniteit en Samenleving (KU Leuven) en auteur van Drang nach Westen, de fundamenten van de Duitse Flamenpolitik (1870-1914).

 

 
“Zonder Duitsland, geen Vlaanderen?” Verslag van het WT Leesforum van 21 maart 2022 met Bruno Yammine en Jakob Müller.
Yammine nuanceert: “Er was wel degelijk een Vlaams nationaal bewustzijn in de hoofden van de Vlaamsgezinden.”
> https://wt.be/2022/06/30/wt-leesforum/#gsc.tab=0
 

 
"Avec finesse et précision, l’auteur analyse comment l’information se construit, s’alimente, se déforme, et finit par servir une cause. Il y ajoute une analyse critique des brochures de la même époque, dont les contenus visent le même objectif : déstabiliser le territoire occupé, plus précisément, selon l’auteur, créer et approfondir le fossé entre la Flandre et la Belgique (p. 260). L’exercice auquel se livre Bruno Yammine est un exemple réussi de critique historique, de déconstruction de fake news de la fin 1914 et du début 1915, où l’analyse textuelle rigoureuse croise la connaissance minutieuse des protagonistes du temps."
Paul Delforge, Contemporanea - Tome XLIII — Année 2021 — Numéro 4