Strijd om de moderniteit

De grote bewegingen van vroeger (liberale, katholieke, socialistische, communistische, ...) zijn de laatste decennia verzwakt. De massaorganisaties, die ooit zoveel enthousiasme en militantisme konden opwekken, beroeren het hart van het modale lid niet meer. Langs de andere kant missen de meer kwetsbare zgn. "nieuwe sociale bewegingen" (o.a. milieu-, vredes-, vrouwenbeweging) het formaat van de oude. Van een gesegmenteerde samenleving, waar grote bewegingen met elkaar strijd leverden om de richting van de moderne samenleving, zijn we in Europa geëvolueerd naar een onoverzichtelijke samenleving, waar vrijgevochten individuen moeizaam elk hun weg zoeken. Een historisch-sociologische analyse van de zuilen kan als sleutel dienen om die hele evolutie in kaart te brengen. Dat is het uitgangspunt van dit boek. Voorwaarde is evenwel dat eindelijk afgestapt wordt van de enge, provincialistische benadering, die het verzuilingsonderzoek al meer dan dertig jaar hypothekeert.

INLEIDING:

Kritiek van de verzuilingstheorie

DEEL 1:

Zuilen als organisatienetwerken van sociale bewegingen

1. Wat zijn zuilen?

• 1. Eerste kennismaking
• 2. Precisering van de definitie

2. Sociale bewegingen en verzuiling

1. De interne dynamiek van sociale bewegingen

- Eenheids- en expansietendensen in de beweging

- Verdeeldheid en desintegratietendensen in de beweging

2. De historische evolutie van sociale bewegingen

- Sociale bewegingen voor 1800

- De opgang van grote sociale bewegingen na 1800

- Het hoogtepunt van grote sociale bewegingen en de verzuiling

- Bewegingsverval en de mogelijkheid van ontzuiling

3. Strijd om de moderniteit

DEEL 2:

De opgang van grote sociale bewegingen in de negentiende eeuw

3. Katholiek reveil

• - Het katholicisme als sociale beweging
• - Secularisatie en christianisering
• - Een populistische catholica
• - Perfectionering van de kerkorganisatie
• - Intensivering van de lekenbinding
• - Een antimoderne coalitie onder klerikale leiding

4. De vroegsocialistische arbeidersbeweging

• - Situering
• - De ambachtelijke fase van de arbeidersbeweging
• - Vroegsocialisme en georganiseerde sociaal-democratie

DEEL 3:

De verzuiling van enkele grote sociale bewegingen eind negentiende - eerste helft

5. De katholieke zuil

• - Van schoolstrijd tot Katholieke Actie
• - Schoolstrijd en Kulturkampf als overgang
• - Van katholiek reveil naar katholieke zuil
• - De Katholieke Actie: alternatief en complement
• - Eenheid en verdeeldheid in de katholieke beweging
• - De samenhang van het organisatienetwerk
• - De loyauteit van de zuilleden
• - Katholieke organisatiekunde

6. De socialistische zuil

• - De vervlechting van arbeidersmilieus en arbeidersbeweging
• - Uitbouw van een organisatienetwerk
• - Van partij tot zuil
• - Ambivalente consolidatie 1918-1940
• - Eenheid en verdeeldheid in de socialistische beweging
• - Een machtige beweging
• - Beperkingen

DEEL 4:

De neergang van de grote sociale bewegingen na 1945

7. Het einde van een tijdperk

• - Divergerende zuiltrajecten
• - Het amputatietraject
• - Het desintegratietraject
• - Het transformatietraject
• - Het orthodoxietraject
• - Strategie en context
• - De terugval van de katholieke beweging
• - De terugval van de socialistische beweging

8. De dissociatie van persoon, organisatie en beweging

• - Individualisering en crisis van het militantisme
• - Verzelfstandiging van het organisatorische niveau
• - Van enkele grote naar vele kleine sociale bewegingen
• - De aftakeling van de grote bewegingen
• - De proliferatie van nieuwe sociale bewegingen

9. De onverwachte stabiliteit van de neo-zuilen

• - België is geen uitzondering
• - Op zoek naar de veerkracht van de neo-zuilen
• - De modernisering van de netwerkorganisaties
• - Ideologische generalisering
• - De prozaïsche voordelen van een (neo-) zuil
• - De verzorgingsstaat als extern steunpunt
• - Conclusie: zuilen en neo-zuilen
• - Hoe kwetsbaar zijn de neo-zuilen?

EPILOOG:

Van de gesegmenteerde naar de onoverzichtelijke samenleving