De ziel van een zuil

In 1945 wordt de Christelijke Volkspartij opgericht. De nieuwe partij richt zich zowel tot gelovigen als niet-gelovigen, tot Vlamingen en Walen, tot werknemers, werkgevers, zelfstandigen en boeren. Ze wil een echte volkspartij zijn, met het kerstprogramma van 1945 als leidraad. Na de Apocalyps van de Tweede Wereldoorlog is het tijd om het land weer op te bouwen. De CVP wil daarvan met een grote bezieling de bouwmeester zijn. Ze wordt bij de eerste naoorlogse verkiezingen meteen de grootste partij van het land. Op de meest cruciale momenten van de behandelde periode 1945-1968 draagt zij regeringsverantwoordelijkheid en levert zij de eerste ministers. De koningskwestie, het schoolpact, de taalwetgeving, ... op al die gewichtige gebeurtenissen speelt de CVP een hoofdrol.

Maar een politieke partij is geen monolithisch blok. Politieke partijen zijn politieke systemen in miniatuur, waar het conflict om het beleid, de posities en de kiezers zich evenzeer stelt als in de ruimere politieke arena. Ook de CVP wordt gekenmerkt door facties, vleugels en tendensen die invloed willen uitoefenen op de interne besluitvorming. Bovendien moet ze rekening houden met tal van christelijke verenigingen en organisaties. De verzuiling in België is dan op haar hoogtepunt.

Op een kritische en indringende wijze neemt de auteur de lezer mee in de interne besluitvorming van de CVP en legt hij er de mechanismen van bloot. Hij doorgrondt die en maakt duidelijk welke factoren kunnen leiden tot het succes of falen van een volkspartij.

Woord vooraf
Inleiding

DEEL I. THEORETISCH KADER

Hoofdstuk I. Politieke breuklijnen binnen een catch-allpartij
1. De catch-allpartij van Otto Kirchheimer
2. Politieke breuklijnen en de pacificatiedemocratie
3. Facties, of politieke breuklijnen binnen een catch-allpartij

Hoofdstuk II. De CVP als catch-allpartij
1. De christen-democratische partijen als catch-allpartijen
2. De informele structuren en technieken voor belangenafweging en conflictoplossing
3. De CVP als catch-allpartij

DEEL II. DE LEVENSBESCHOUWELIJKE BREUKLIJN BINNEN DE CVP

Hoofdstuk I. 1945-1950 een moeizame deconfessionalisering
1. De situatie van het onderwijs na de Tweede Wereldoorlog
2. De algemene houding van de CVP en de Kerk op onderwijsvlak na de Tweede Wereldoorlog
3. De CVP en het vrij technisch onderwijs
4. De CVP en het middelbaar onderwijs en de verlenging van de leerplicht
5. De wet De Schryver-Buset

Hoofdstuk II. 1950-1954 De CVP en de wetgeving-Harmel, of "The proof of the pudding is in the eating"
1. De hoofdrolspelers tussen 1950 en 1954
2. De besluitvorming rond het middelbaar onderwijs en de gemengde commissies
3. Harmel en de verlenging van de leerplicht

HOOFDSTUK III. 1954-1958 Strakke of brede oppositie?
1. Een vurige schoolstrijd
2. Eerste tegenstellingen over de te volgen strategie
3. Onderhandelen of niet?
4. Een verbreding of verharding van de oppositie?
5. Het petitionnement en de oproep tot een nationale commissie
6. Eindstemming van wetsontwerp 217: verbreding of verslapping van de oppositie?

HOOFDSTUK IV. 1958 De totstandkoming van het schoolpact binnen de CVP
1. De vorming van een homogene regering
2. Moeilijke voorbereidingen van de onderhandelingen over een schoolvrede
3. Onderhandelingen definitief van start

DEEL III. DE SOCIAAL-ECONOMISCHE BREUKLIJN BINNEN DE CVP

HOOFDSTUK I. 1945-1958 Tussen "ontstanding" en "herstanding"
1. Een gedeconfessionaliseerde en sociaal vooruitstrevende partij
2. Een travaillistisch alternatief bemoeilijkt de relaties met de MOC
3. De middenstand in opstand
4. Een wetsvoorstel met betrekking tot de hervorming van de naamloze vennootschap
5. De sociale organisaties voeren de druk op na de afloop van de koningskwestie
6. Een botsing tussen de sociale organisaties en de partij
7. Nadenken over een remedie voor een betere verstandhouding tussen partij, fracties en regering
8. Opnieuw botsingen tussen de sociale organisaties, de partij en de parlementsfracties
9. Groeiende sociale factievorming
10. Een gemeenschappelijk vijandbeeld versterkt de onderlinge loyauteiten
11. Coördinatie en pacificatie

HOOFDSTUK II. 1958-1968 Coalitieregime en onderwijspacificatie inspireren links-rechts discussie
1. Een sterk veranderende politieke context
2. Prudent leadership
3. Van katholieke oppositieleider tot travaillistische wegbereider
4. De Eenheidswet
5. Een bewuste dégraissage?
6. De fiscale hervorming
7. Travaillisme
8. Ontgoochelingen links en rechts
9. Hervormingsplannen en discussie over travaillisme overschaduwd door communautaire impasse

DEEL IV. DE COMMUNAUTAIRE BREUKLIJN BINNEN DE CVP

HOOFDSTUK I. 1945-1958 Communautaire tegenstellingen tegen de achtergrond van de koningskwestie en de schoolstrijd
1. Vlaams versus Waals nationalisme na de Tweede Wereldoorlog
2. Het Centrum-Harmel
3. Intern verzet tegen de terugkeer van Leopold III
4. Een verwijdering tussen top en basis
5. Cruciale besluitvorming door een onbevoegd orgaan
6. De unitaire structuren op de proef gesteld
7. Malaise onder de homogene regeringen
8. De eerste perikelen rond de talentelling en de vastlegging van de taalgrens
9. Repressie- en epuratievoorstellen om het Vlaamse ongenoegen te verzachten
10. De Vlaams-Waalse verhoudingen op een laag pitje maar niet volledig van de agenda

Hoofdstuk II. 1958-1968 Communautaire doorbraken en splitsing
1. 1958: de CVP opnieuw aan zet, ook inzake de Vlaams-Waalse verhoudingen
2. Het congres in Charleroi (1960): een opgelegd compromis
3. Uitstelgedrag leidt tot factievorming
4. Vlaamse druk zorgt voor een doorbraak in de taalwetgeving en de vastlegging van de taalgrens
5. Het eerste wetsontwerp betreffende de vastlegging van de taalgrens
6. Het tweede wetsontwerp betreffende de taalregeling in de centrale besturen en de faciliteitenregeling
7. Een verdere verwijdering tussen de twee vleugels
8. Het probleem van de Leuvense universiteit als splinterbom voor de CVP

Algemeen besluit
Résumé
Summary
Afkortingen
Bibliografie
Illustraties
Index
Colofon

Format: Monograph - hardback

Size: 240 × 160 × 30 mm

535 pages

ISBN: 9789058674982

Publication: September 27, 2005

Series: KADOC-Studies 30

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 46376