Dies irae
Kroniek van het requiem
Edited by Pieter Bergé
Het requiem (of de dodenmis) is een van de oudste en langst overlevende genres uit de westerse muziekgeschiedenis. Honderden jaren heeft het enkel bestaan in zijn oorspronkelijke gregoriaanse gedaante, maar vanaf ca. 1450 hebben heel wat grote componisten zich laten inspireren tot het schrijven van magistrale nieuwe dodenmissen. Dies Irae laat de lezer op toegankelijke wijze kennismaken met deze meesterwerken zonder dat muzikale voorkennis vereist is.
Na een inleiding over de betekenis en structuur van de tekst en muziek van de aloude Latijnse dodenmis, volgt een kroniek in drie delen die de lezer door de geschiedenis van het requiem gidst. In aparte hoofdstukken komen alle grote en bekende requiems aan bod (onder meer van Mozart, Brahms, Verdi, Fauré, Britten en Webber), evenals enkele minder populaire maar minstens even aangrijpende werken (zoals de requiems van Ockeghem, Schütz, Weill, Ligeti, Stravinsky en Zimmermann).
Elk requiem wordt volgens een vast stramien besproken, zodat de lezer vrijelijk kan grasduinen door verschillende perioden en composities: eerst wordt ieder werk muziekhistorisch gesitueerd, daarna volgt een korte bespreking van elk deel afzonderlijk. Door de besprekingen te koppelen aan één referentieopname per werk, kan de lezer de uitleg meteen ook aan de luisterpraktijk toetsen.
Onder de leiding van Pieter Bergé, en met medewerking van Jan Christiaens werden alle bijdragen aan 'Dies Irae. Kroniek van het requiem' geschreven door auteurs die als docent, onderzoeker of alumnus verbonden zijn aan de onderzoekseenheid Musicologie van de KU Leuven.
Voorwoord
Inleiding: het gregoriaanse requiem
Missa Pro Defunctis
De tekst van het requiem: historiek, structuur en betekenis
De muziek van het requiem: historiek, structuur en compositie
I Het requiem tot 1600
Kroniek 1
Johannes Ockeghem
Pierre de la Rue
Antoine Brumel
Jean Richafort
Cristobal de Morales
Orlandus Lassus
II Het requiem van 1600 tot 1900
Kroniek 2
Heinrich Schutz
Jean Gilles
Wolfgang Amadeus Mozart
Hector Berlioz
Johannes Brahms
Giuseppe Verdi
Gabriel Faure
III Het requiem na 1900
Kroniek 3
Kurt Weill
Maurice Durufle
Benjamin Britten
Gyorgy Ligeti
Igor Stravinsky
Bernd Alois Zimmermann
Krzysztof Penderecki
Andrew Lloyd Webber
Gavin Bryars
John Tavener
Bibliografie
Discografie
Index
Over de auteurs
DISCOGRAFIE
Gregoriaans requiem
1995; Aurora Surgit o.l.v. Alessio Randon (Naxos)
Johannes Ockeghem
1997; The Clerk's Group o.l.v. Edward Wickham (asv)
Pierre de la Rue
2005; The Clerks' Group o.l.v. Edward Wickham (Gaudeamus)
Antoine Brumel
2005; The Clerks' Group o.l.v. Edward Wickham (Gaudeamus)
Jean Richafort
2002; Huelgas-Ensemble o.l.v. Paul Van Nevel (Harmonia Mundi)
Christóbal de Morales
1992; La Capella Reial de Catalunya en Hespèrion xx o.l.v. Jordi Savall (Astrée)
Orlandus Lassus
1998; The Hilliard Ensemble (ecm)
Heinrich Schütz
2007; La Chapelle Rhénane o.l.v. Benoît Haller (K617)
Jean Gilles
1989; o.l.v. Hervé Niquet, met als uitvoerders Véronique Gens (sopraan), Jean-Paul Fouchecourt (tenor), Hervé Lamy (tenor), Peter Harvey (bas), Jean-Louis Paya (bas) en Le Concert Spirituel (Musidisc France)
Wolfgang Amadeus Mozart
2003; o.l.v. Nikolaus Harnoncourt, met als uitvoerders Christine Schäfer (sopraan), Bernarda Fink (alt), Kurt Streit (tenor), Gerald Finley (bas), het Arnold Schönberg Chor, en het Concentus Musicus Wien (Deutsche Harmonia Mundi)
Hector Berlioz
1970; o.l.v. Sir Colin Davis, met als uitvoerders Ronald Dowd (tenor), Wandsworth School Boys' Choir, London Symphony Orchestra and Chorus (Universal International Music, remastered quadro recording, 2008)
Johannes Brahms
1996; o.l.v. Philippe Herreweghe, met als uitvoerders Christiane Oelze (sopraan), Gerald Finley (bariton), La Chapelle Royale, Collegium Vocale Gent, en het Orchestre des Champs-Elysées (Harmonia Mundi)
Giuseppe Verdi
2001; o.l.v. Claudio Abbado, met als uitvoerders Angela Gheorghiu (sopraan), Daniela Barcellona (mezzo), Roberto Alagna (tenor), Julian Konstantinov, het Swedish Radio Chorus, het Eric Ericson Chamber Choir, Orfeón Donostiarra en de Berliner Philharmoniker (emi)
Gabriel Fauré
1988; o.l.v. Philippe Herreweghe, met als uitvoerders Agnès Mellon (sopraan), Peter Kooy (bariton), Les Petits Chanteurs de Saint-Louis, en het Ensemble Musique Oblique (Harmonia Mundi)
Kurt Weill
1992; o.l.v. Philippe Herreweghe, met als uitvoerders Alexandre Laiter (tenor), Peter Kooy (bas), het koor van de Chapelle Royale, en het Ensemble Musique Oblique (Harmonia Mundi)
Maurice Duruflé
1999; o.l.v. Michel Plasson, met als uitvoerders Anne Sofie von Otter (mezzosopraan), Thomas Hampson (bariton), Marie-Claire Alain (orgel), Orfeón Donostiarra en het Orchestre du Capitole de Toulouse (emi)
Benjamin Britten
1963; o.l.v. Benjamin Britten, met als uitvoerders Galina Vishnevskaya (sopraan), Peter Pears (tenor), Dietrich Fischer-Dieskau (bariton), The Bach Choir, het London Symphony Orchestra Chorus, het Highgate School Choir, het Melos Ensemble en het London Symphony Orchestra (decca)
György Ligeti
1968; o.l.v. Michael Gielen, met als uitvoerders Liliana Poli (sopraan), Barbro Ericson mezzosopraan), het Chor des Bayerischen Rundfunks en het Sinfonie-Orchester des Hessischen Rundfunks Frankfurt (Wergo)
Igor Stravinsky
1994; o.l.v. Neeme Järvi, met als uitvoerders Irene Friedli (alt), Michel Brodard (bas), Choeur Pro Arte de Lausanne, Choeur de Chambre Romand en het Orchestre de la Suisse Romande (Chandos)
Bernd Alois Zimmermann
1986; o.l.v. Gary Bertini, met als uitvoerders Phyllis Bryn-Julson (sopraan), Roland Hermann (bariton), Hans Franzen en Lutz Lansemann (sprekers), het Manfred-Schoof-Quintett, het Kölner Rundfunkchor, het Chor des Norddeutschen Rundfunks, het Wiener Rundfunkchor, en het Kölner Rundfunk-Sinfonie-Orchester (Wergo)
Krzysztof Penderecki
1995; o.l.v. Krzysztof Penderecki met als uitvoerders Jadwiga Gadulanka (sopraan), Jadwiga Rappé (mezzosopraan), Zachos Terzakis (tenor), Piotr Nowacki (bas), en het Royal Stockholm Philharmonic Chorus and Orchestra (Chandos)
Andrew Lloyd Webber
1985; o.l.v. Lorin Maazel, met als uitvoerders Placido Domingo (tenor), Sarah Brightman (sopraan), Paul Miles-Kingston (knapenstem), het Winchester Cathedral Choir en het English Chamber Orchestra (emi)
Gavin Bryars
(herwerkte versie) 1998; met het Hilliard Ensemble en Fretwork als uitvoerders (Point Music)
John Tavener
2007; o.l.v. Vasily Petrenko, met als uitvoerders Elin Manahan Thomas (sopraan), Andrew Kennedy (tenor), Josephine Knight (cello) en het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra and Choir (emi)
Format: Edited volume - free ebook - PDF
320 pages
ISBN: 9789461664303
Publication: November 01, 2021
Languages: Dutch; Flemish
Stock item number: 64690
Download: https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/51178
Hun boek bewijst overtuigend dat de dodenmis zelf een onsterfelijke klass Het strikte schema waaraan de auteurs zich bij hun de opdracht moesten houden geeft een heldere structuur aan hun werk maar het heeft hen nooit geremd om hun emotionele betrokkenheid en bezieling in hun uiteenzetting te leggen. Dat is de absolute bonus van een boek dat inzicht geeft in een muziekgenre dat voor iedereen - ik citeer Pieter Bergé in de inleiding- "een nederig verzoek om eeuwige rust" is. Van elke requiem worden geschiedenis, bijzonderheden, opbouw, tekst, bezetting en timing besproken op een manier die geen muzikale voorkennis vereist. Dát maakt dit boek zó aangenaam: informatief & onderhoudend. Het maakt hebberig om al die requiems op cd te hebben! Ik zal zeker niet de enige zijn die Verdi's Messa da Requiem (1874) in het hart gesloten heeft. Leuk te lezen dat bij de creatie van dit meesterwerk de discussie gaande was over de vraag "of de dodenmis van de populaire operacomponist en notoire vrijdenker goede kerkmuziek kon zijn" (p.167). “Dies Irae”: de geschiedenis van onze dodenmis Geschiedenis van de mis voor de doden te boek Deze opmerkelijke en verrassend toegankelijke kroniek onder de redactie van professor Pieter Bergé is een samenwerking van niet minder dan dertien auteurs, die allen banden hebben met de Afdeling Musicologie van de K.U.Leuven. Is er dan vraag naar een dergelijke studie? “Er is daarop met vele ja's te antwoorden”, vertelt de professor. “Eerst en vooral is de dood altijd een fascinerend onderwerp geweest dat niemand onberoerd laat, en waaraan ook niemand ontsnapt. In die emotionele context heeft het katholieke requiem een bijzondere plaats, want het gaat ook meer en meer functioneren voor mensen die van elke kerkelijke binding hebben afgezien: het requiem tilt de eeuwenoude vragen rond de dood op een ander, misschien abstracter maar ook meer algemeen geldend niveau. Iedereen kent wel 'een' requiem, hetzij het gregoriaanse oer-requiem, hetzij dat van Mozart, van Verdi, van Lloyd-Webber, …”
Klassiek Centraal, 1/12/2011, Lucrèce Maeckelbergh
Voor liefhebbers van het requiem is dit boek een absolute MUST!
Oudweb.nl, drs A. van Wiechen
Het requiem is een van de oudste en langst overlevende genres uit de westerse muziekgeschiedenis. Het boek Dies Irae biedt een toegankelijk muziekhistorisch overzicht van enkele belangrijke componisten en hun dodenmissen. Het is een mooi en verzorgd boek: strakke vormgeving in een ongewoon maar handzaam formaat, rustig lettertype, heldere schema's, en met - niet zonder milde ironie - drie vuurrode snijkanten die aan een missaal doen denken. Inderdaad: dit boek onder de wat ruw klinkende titel Dies Irae (Dag van woede) wil de vrij beweeglijke geschiedenis schetsen van de aloude mis voor de doden, het requiem dus.
RKnieuws.net, 14 november 2011
Kerknet, 16 november 2011
Interview met Pieter Bergé in de Dagkrant van K.U.Leuven door Jos Stroobants