Ons verste verleden

Lessenreeks conform de nieuwe eindtermen voor geschiedenis in de eerste graad secundair

De prehistorie blijft veel mensen fascineren. Onze kennis over het verste menselijk verleden is er in de laatste decennia sterk op vooruit gegaan, maar we worden nog voortdurend met nieuwe methodologische en inhoudelijke ontwikkelingen geconfronteerd. Dit vierde volume in de reeks Historisch denken biedt op bevattelijke wijze een aantal recente wetenschappelijke inzichten uit de archeologie, antropologie en geschiedenis.

De auteurs zoomen in op onze vroegste voorouders, hun verspreiding over de wereld en de ontmoeting tussen de neanderthalers en anatomisch moderne mensen, evenals op evoluties ten gevolge van domesticatie en klimaatsveranderingen. Dit laat de lezer toe om, voorbij de klassieke vooroordelen en stereotiepe beeldvorming, inzicht te verwerven in de steeds complexer wordende prehistorische samenlevingen in de oude wereld. De wetenschappelijke stand van zaken wordt bovendien didactisch vertaald naar een twaalfdelige lessenreeks voor leerlingen van het eerste jaar secundair onderwijs, helemaal conform de nieuwe eindtermen voor geschiedenis waarbij historisch denken centraal staat.

Ons verste verleden is een aanrader voor geschiedenisleerkrachten, zowel in lager als secundair onderwijs, en al wie geïnteresseerd is in prehistorie, antropologie en archeologie.

Inleiding

Deel 1 Actuele thema’s in de prehistorie

Hoofdstuk 1: Archeologie, Prehistorie en Menselijke Evolutie
1.1 Prehistorie en Archeologie
1.2 Prehistorie en menselijke evolutie
1.3 Kort overzicht van 7 miljoen jaar menselijke evolutie

Hoofdstuk 2: De evolutie van Homo sapiens en Homo neanderthalensis
2.1 De Recent African Origin theorie
2.2 Eurazië

Hoofdstuk 3: Het gedrag van neanderthalers
3.1 Paleoklimatologie: een korte introductie
3.2 Jager-verzamelaars
3.3 De cultuur van neanderthalers

Hoofdstuk 4: De Menselijke Revolutie
4.1 De cultuur van de vroege Moderne Mensen
4.2 De Menselijke Revolutie
4.3 De cultuur van de Europese Homo sapiens
4.4 En wat met de neanderthalers?
4.5 21 redenen voor het verdwijnen van de neanderthalers ...

Hoofdstuk 5: Naar een nieuw klimaat en een nieuwe manier van leven
5.1 Azië
5.2 Afrika
5.3 Amerika

Hoofdstuk 6: Het verhaal van een onvermijdelijke verspreiding

Hoofdstuk 7: Kenmerken van de vroegste landbouwsamenlevingen in Europa en de verdere gevolgen

Deel II Lesmodules over de prehistorie

Inleiding

Module 1: Wat is geschiedenis? (procedurele module)
1.1 Eigen beeldvorming
1.2 Het verschil tussen prehistorie en geschiedenis
1.3 De westerse periodisering

Module 2: Historische vragen en bronnen (procedurele module)
2.1 Historische bronnen
2.2 Historische vragen
2.3 Bruikbaarheid van bronnen

Module 3: De verdwijning van de neanderthalers
3.1 Redeneren over de bron: het concept betrouwbaarheid, toegepast op historische bronnen
3.2 Redeneren met de bron: historische informatie afleiden
3.3 Historische redeneerwijze: oorzaken

Module 4: Aap of mens? Beeldvorming over neanderthaler
4.1 Beeldvorming over de neanderthaler
4.2 Redeneren over bronnen: representativiteit

Module 5: Jager-verzamelaars in de prehistorie: de studie van maatschappelijke domeinen (procedurele module)
5.1 Maatschappelijke domeinen
5.2 Sleutelbegrippen en de domeinen
5.3 Beperkingen van de bronnen

Module 6: Module 6: De Neolithische (r)evolutie(s)
6.1 Het sleutelbegrip landbouw
6.2 Multicausaliteit en het ontstaan van de landbouw
6.3 Werken met ruimte
6.4 Problematisering van het begrip ‘revolutie’

Module 7: Onderzoekend leren in geschiedenis. Case study: Çatalhöyük
7.1 Onderzoekend leren en Çatalhöyük
7.2 Voordoen: Wonen in Çatalhöyük
7.3 Samen oefenen: Landbouw in Çatalhöyük
7.4 Zelfstandig oefenen: Vrouwen in Çatalhöyük

Module 8: De gevolgen van de Neolithische (r)evolutie(s)
8.1 Economische gevolgen: bevolkingsgroei en nieuwe technieken
8.2 Sociale gevolgen: bezit en sociale complexiteit
8.3 Politieke gevolgen: stadstaten, rijken en nieuw leiderschap
8.4 Culturele gevolgen: ontstaan van het schrift

Module 9: Uitleiding
9.1 Wat hebben we geleerd over de prehistorie?
9.2 Wat hebben we geleerd over het vak geschiedenis?
9.3 Evaluatie

Format: Textbook - paperback

Size: 230 × 170 × 10 mm

160 pages

ISBN: 9789462702042

Publication: April 14, 2020

Series: Historisch denken

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 134458

Bart Vanmontfort is docent archeologie van de Lage Landen bij de Onderzoeksgroep Archeologie van de KU Leuven. Zijn onderzoek richt zich op de relatie tussen mens en landschap bij vroeg sedentaire samenlevingen.
Karel Van Nieuwenhuyse is als hoofddocent geschiedenisdidactiek coördinator van de educatieve master cultuurwetenschappen KU Leuven.
Philip Van Peer is professor of Archaeology at the Prehistoric Archaeology Unit of the Institute of Geo-Sciences of KU Leuven. Philip Van Peer is als gewoon hoogleraar bij de Onderzoeksgroep Archeologie KU Leuven verantwoordelijke van het Centrum voor Landschapsarcheologie. Hij won de Pioniersprijs Humane Wetenschappen 2019 met onderzoek naar de neanderthaler in onze gebieden.
Tim Puttevils is pedagogisch begeleider cultuurwetenschappen en geschiedenis bij Katholiek Onderwijs Vlaanderen.