'Bomen zijn waardevolle bijkomstigheden'

Stedelijk groen in Antwerpen, 1859-1973

Bart Tritsmans

Regular price €55.00 (including 6% VAT) Sale

Monograph - paperback

Stedelijk groen in de moderne stad. Stedelijke groenruimtes spelen vandaag een cruciale rol in debatten over de leefbaarheid van steden. Sinds de tweede helft van de negentiende eeuw al duikt de vraag naar stedelijk groen op als een beleidsthema. Bomen zijn waardevolle bijkomstigheden gaat op zoek naar de veranderende betekenis van stedelijk groen in de moderne stad. Op basis van de casus Antwerpen onderzoekt Tritsmans in welke mate de stedelijke groenruimte onderhevig is aan veranderingen in typologie, morfologie en gebruik, maar ook hoe maatschappelijke debatten en de beleving van stedelijk groen elkaar beïnvloeden. De auteur zoomt in op de geplande stedelijke groenruimte vanuit het Antwerpse stedelijke beleid en plaatst deze tegen de achtergrond van de internationale stedenbouw. Aan de hand van de onderhandelingsprocessen en de fricties over groen in het stedelijk weefsel belicht Tritsmans de stedelijke actoren en wijzigende verhoudingen in de Antwerpse context. Tot slot komt ook de individuele beleving en het gebruik van groen door de stadsbewoners zelf aan bod en geeft de auteur een boeiende inkijk in de dagelijkse ervaring van groen in de stad. Rijkelijk geïllustreerd en met een zeer divers bronnenbestand biedt Bomen zijn waardevolle bijkomstigheden de lezer een coherent en levendig beeld van de geschiedenis van stedelijk groen. * ‘Bomen zijn waardevolle bijkomstigheden’ is een uitspraak van Edward Léonard, architectuurcriticus en medeoprichter van de KVNS – Antwerpen, 1915.

Deze publicatie is GPRC-labeled (Guaranteed Peer-Reviewed Content).
INLEIDING
Stedelijk groen op de agenda
Tijd en ruimte
De caleidoscoop van de historiografie
Structuur
Noten

DEEL 1: BLOEMEKENSMANIE, 1859-1906
Groen is het nieuwe zwart
Antwerpen in vogelvlucht, 1859-1906
Noten

1 DE MOOISTE ZIJN EN DE GROOTSTE HEBBEN: GROEN IN DE STEDELIJKE BESLUITVORMING
De groenste stad van Europa
De stem van de stadsbewoners en experten
Rijkelijk groen
Het gevaar van prachtige hoven
Burgerlijk vermaak en volksopvoeding
Noten

2 OVER VÉLOCIPÊDES, AMAZONES EN VERNIELZUCHT: FRICTIES OVER HET GEBRUIK VAN GROEN
Verantwoord vermaak
'Balleke kets'
Vélocipédomanie
Nos bons 'horsemen'
Vandalisme
Noten

3 WEERSPIEGELD GROEN: DE BELEVING VAN STEDELIJK GROEN ROND DE EEUWWISSELING
Een alternatieve blik op groen
De relativiteit van regels
Alternatief groen
Noten

DEEL 2: DE KATHEDRAAL VAN DE MODERNE STAD, 1906-1945
De vangarmen van de stad
Antwerpen in vogelvlucht, 1906-1945
Noten

4 GROENE UTOPIEËN VOOR HET ONVERZADIGBARE MONSTER: GEPLAND GROEN
De wittebroodsweken van de internationale stedenbouw
Tentaculaire steden
Groen in de Antwerpse stadsplanning
Noten

5 'DE SCHENDENDE HANDEN!': CONFLICTEN OVER GROEN IN ANTWERPEN
Terug naar de realiteit: restanten van de negentiende-eeuwse stad
Kritische natuurliefhebbers
De bloei van de openluchtrecreatie
Noten

6 FELDGRAU: DE BELEVING VAN GROEN IN EEN BEZETTE STAD
Een hartverheffend schouwspel
Geuren en kleuren
De noodzaak van stedelijk groen
Donker groen: het park als microkosmos voor uitsluiting en vervolging
Gulden Grünanlagen
Toekomstplannen
Noten

DEEL 3: DE RATIONELE STAD, 1945-1973

7 BEVRIJD VAN DE BARBAARSHEID, BEZET DOOR DE LELIJKHEID
Het hors-d'oeuvre van een al te geëpiceerd menu
De internationale verankering van de suburbanisatie
Antwerpen, nevelstad
Groene bijkomstigheden
Bezette stad
Kritische stad
Groen opnieuw op de stedelijke agenda
Noten

BESLUIT
De waarde van bijkomstigheid
Gepland groen
Conflicten en onderhandelingen
De beleving van groen
Nieuwe tendensen
Noten

BIBLIOGRAFIE
Archieven
Uitgegeven bronnen
Literatuur
Multimedia

Format: Monograph - paperback

Size: 230 × 170 mm

ISBN: 9789462700826

Publication: October 31, 2016

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 112400

Bart Tritsmans is doctor in de geschiedenis (Universiteit Antwerpen) en de ingenieurswetenschappen (Vrije Universiteit Brussel). Hij is projectleider tentoonstellingen en publicaties bij het Vlaams Architectuurinstituut (VAi).


Desalniettemin biedt de driedimensionale aanpak interessante nieuwe inzichten aan de geschiedschrijving over stedelijk groen. Door het hanteren van een breed perspectief doet Tritsmans zelfs meer dan dat: hij verschaft ook inzicht in de betekenis van de stedelijke ruimte zelf en toont aan dat stedelijk groen een spiegel vormde voor de bredere ontwikkelingen in de maatschappij. 'Bomen zijn waardevolle bijkomstigheden' vormt daardoor zelf geen bijkomstigheid, maar een waardevolle aanvulling in de boekenkast van iedereen die geïnteresseerd is in groen, en meer dan groen.
De Moderne Tijd


 

Bomen waren (of zijn ?) voor sommigen dan wel waardevolle bijkomstigheden, die men indien nodig zonder veel omzien rooit, maar Bart Tritsmans boek is dat nadrukkelijk niét. Zijn studie behandelt een al te vaak miskend bestanddeel van het stedelijk weefsel. De aanleg en gebruik van groenzones, zo blijkt overvloedig, vormen een spiegel en een katalysator voor maatschappelijke ontwikkelingen. Ofwel : historici moeten groen niet als een geïsoleerd element van de stedelijke omgeving benaderen, maar integendeel als een toegangspoort tot bredere maatschappelijke ervaringen erkennen. Behalve fundamenteel dynamisch zijn groenruimtes bovendien ook kwetsbaar : de Antwerpse geschiedenis wemelt van voorbeelden van bomen, plantsoenen of zelfs parken die eerder door willekeur of toeval dan na grondige afweging uit het stadsbeeld verdwenen. Het is een besef dat tot vandaag kan inspireren, en niet enkel in Antwerpen.
Andreas Stynen, Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, XLIX, 2019, 1, http://bit.ly/BTNG_Bomen



 
... een verhaal dat thema’s aanstipt die vandaag de dag nog steeds relevant zijn voor de invulling en vormgeving van het stedelijk landschap in Antwerpen en bij extensie heel Vlaanderen. Het burgerlijk protest tegen het gebrek aan bomen op het onlangs opnieuw aangelegde Operaplein bewijst dat bomen en stedelijk groen nog steeds belangrijk zijn in de ogen van de stadsbevolking. Tritsmans’ boek illustreert hoe dergelijke protestacties en oproepen tot burgerparticipatie reeds langer in onze maatschappij aanwezig zijn.
Florian Daemen, Noordbrabants Historisch Jaarboek (NHJ), jaargang 35, 2018

 
'Het boek van Tritsmans biedt boeiende literatuur voor wie interesse heeft in de geschiedenis van het stedelijk openbaar groen. De auteur verrast de lezer met het aanboren van interessante invalshoeken en inspirerende gedachtensprongen.'
Jos De Wael, Groencontact, 43e jaargang, mei-juni 2017


  Groencontact