De territoriale indeling van België (1795-1963) (3 delen)

De indeling van het Belgische grondgebied heeft sinds de Franse Tijd ingrijpende wijzigingen ondergaan. Talrijk zijn de gemeenten, de kantons en de arrondissementen die werden opgericht en afgeschaft. Niet minder talrijk zijn de grensverschuivingen die tussen de gebiedseenheden plaatsvonden. Alleen al in de periode 1795-1963 zagen ruim 1300 wetten en besluiten het licht die de ruimtelijke inrichting vastlegden of wijzigden.

Tot op heden verscheen geen overzicht van de territoriale ontwikkeling in ons land sinds de Franse Tijd. De bestaande publicaties beperken zich meestal tot de periode na 1830. Ze behandelen bepaalde deelaspecten of blijven zeer algemeen.

De nood aan bestuursgeografische kennis is nochtans groot. De territoriale inrichting heeft immers belang voor uiteenlopende toepassingen. Elke geografische eenheid vormt het werkterrein voor een of meerdere overheidsorganen die bestuurlijke of andere taken uitvoeren. Ook privaatrechterlijke instellingen zijn binnen deze grenzen actief. Wie meer over al deze instellingen en organisaties wil weten of gebruik wil maken van hun diensten, producten of archivalia, dient op de hoogte te zijn van de territoriale bevoegdheidsverdeling.

In het werk De territoriale indeling van België worden de voornaamste territoriale organisatievormen behandeld. Centraal staan de gerechtelijke en de administratieve gebiedsindeling. Ze vormen de ruggengraat van de volledige territoriale inrichting. In het verleden stonden ze model voor andere organisatievormen. De bestuurgeografische gegevens in het werk zijn gekoppeld aan statistische inlichtingen betreffende het bevolkingsaantal en de oppervlakte.

Het repertorium vangt aan op 1 oktober 1795, toen ingevolge de annexatie van de Belgische gewesten bij Frankrijk het revolutionaire staatsbestel hier werd ingevoerd. We volgen de territoriale ontwikkeling tot en met 1 september 1963, datum waarop de bestuurlijke taalgrens in voege trad. Het huidige grondgebied van België bepaalt het ruimtelijk kader van afbakening.

De delen zijn als naslagwerken opgebouwd. Door de overzichtelijke structuur, de aanwezigheid van registers en de vele kruisverwijzingen, is de gezochte informatie gemakkelijk op te sporen. Elk deel vangt aan met een inleidende tekst waarin de waarde en het gebruik van de repertoriumlijsten worden toegelicht. De lijsten zelf vermelden in vaste volgorde de oprichting, de afschaffing, de hoofdplaats, de samenstelling, de grenswijzigingen en andere kenmerken van de gebiedseenheden. Er wordt ook naar andere ressorten verwezen (b.v. Werkrechtersraden, Rechtbanken van Koophandel en Hoven van Beroep in deel 5). Na de repertoriumlijsten volgen tabellen waarin de officiële bevolkingscijfers van de behandelde gebiedseenheden zijn samengebracht.

Deel 8 is voorbehouden aan de wetten en besluiten die aan de basis liggen van de gebiedsindeling. In deel 9 worden de tellingen toegelicht waarop de bevolkingsgegevens steunen. Hierbij wordt uitvoerig aandacht besteed aan de tellingen uit de Franse en Nederlandse Tijd.

De gepubliceerde gegevens steunen op origineel onderzoek. Vele bronnen, waaronder besluitteksten en begeleidende stukken, moesten in binnen- en buitenlandse archieven worden opgespoord. Het grootste deel van de verwerkte gegevens is uniek. Een belangrijke meerwaarde aan de publicatie leveren de onuitgegeven volkstellingen uit de Franse en de Nederlandse periode.

De gebruikswaarde van de publicatie voor hedendaagse vorsers is groot. Op zeer uiteenlopende vragen biedt het repertorium een antwoord. Enkele voorbeelden. Welke gemeenten of gemeentewijken behoorden tot welk vredegerechtkanton? Werden de grenzen van een gemeente of kanton gewijzigd en zo ja hoe belangrijk was die wijziging? Hoeveel inwoners telde een bepaalde gemeente of territoriale eenheid in het verleden? Welke rechtbanken waren voor een bepaalde lokaliteit bevoegd? Waar moeten de notarissen worden gezocht die gemachtigd waren om in een dorp of stad te instrumenteren? Van welk kanton moeten de lotingregisters worden opgespoord om de namen van dienstplichtige voorouders terug te vinden?

De departementen en provincies (1795-1963)

1. Ontstaan en ontwikkeling


2. Betekenis en toepassing


3. Toelichting bij het repertorium


4. Repertorium


5. Bevolking en oppervlakte

• De gerechtelijke arrondissementen (1795-1963)
  1. Ontstaan en betekenis
  
  
  2. Toelichting bij het repertorium
  
  
  3. Repertorium
  
  
  4. Bevolking en oppervlakte
• De administratieve arrondissementen (1800-1963)
  1. Ontstaan en betekenis
  
  
  2. Gebruikswaarde
  
  
  3. Toelichting bij het repertorium
  
  
  4. Repertorium
  
  
  5. Bevolking en oppervlakte
• De municipale kantons (1795-1800)
  1. Ontstaan en opheffing
  
  
  2. Betekenis
  
  
  3. Toelichting bij het repertorium
  
  
  4. Repertorium
  
  
  5. Bevolking en oppervlakte
• De gerechtelijke kantons (1801-1963)
  1. Ontstaan
  
  
  2. Betekenis
  
  
  3. De kantonindeling in de grote steden
  
  
  4. Toelichting bij het repertorium
  
  
  5. Gebruiksvoorbeelden
  
  
  6. Repertorium
  
  
  7. Bevolking en oppervlakte
  
  
  8. Bijlage: de kanton- en wijkindeling in de steden Antwerpen, Brussel, Gent en Luik
• De militiekantons (1817-1914)
  1. Ontstaan en betekenis
  
  
  2. Gebruikswaarde
  
  
  3. Toelichting bij het repertorium
  
  
  4. Repertorium
  
  
  5. Bevolking en oppervlakte
  
  
  6. Bijlage: lijst van kantons die niet overeenstemden met gerechtelijke kantons (1913-1914) en volgens rangnummer (1817-1913)
• De gemeenten (1796-1963)
  1. Gemeentenregister op delen 1 tot en met 6
  
  
  2. Bevolking en oppervlakte
• Wetten, besluiten en andere beschikkingen betreffende de territoriale inrichting (1795-1963)
  1. Inleiding
  
  
  2. Indeling
  
  
  3. Toelichting bij de gerepertorieerde lijst
  
  
  4. Gerepertorieerde lijst
• De algemene volkstellingen (1796-1961)
  1. Inleiding
  
  
  2. Definitie en afbakening
  
  
  3. De ongepubliceerde tellingen (jaar V - 1830)
  
  
  4. De gepubliceerde tellingen (1846-1961)

Format: Monograph - hardback

Size: 297 × 210 mm

2106 pages

ISBN: 9789061869382

Publication: July 05, 2000

Series: History 2

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 45732