Sociale beïnvloeding

Toetsbaar leren denken over gedrag

Vera Hoorens and Jef Nuttin

Regular price €31.00 (including 6% VAT) Sale

Textbook - paperback

Sociale beïnvloeding biedt een eerste kennismaking met de belangrijkste facetten van de sociale psychologie. De voorbije jaren hebben al duizenden studenten gedrags- en maatschappijwetenschappen dit werk leren kennen. Sociale beïnvloeding blijft een aanrader voor iedereen die zich vragen stelt over het hoe en het waarom van menselijk sociaal gedrag en de invloed die wij op elkaar uitoefenen. In deze tweede volledig herziene editie is ieder hoofdstuk herwerkt en aangevuld op grond van recente theoretische en methodologische ontwikkelingen.

Hoofdstuk I SOCIALE ACTIVERING

Facilitatie of belemmering?

Beter alleen?

Creativiteit en passief publiek

Sociale belemmering: een algemeengeldig effect?

Toch beter niet alleen?

De invloed van publiek op oog-handcoördinatie

Sociale facilitatie: een algemeengeldig effect?

Een integratie: Zajoncs socialeactiveringhypothese

De inductieve opbouw van de hypothese

Een gemeenschappelijke noemer in facilitatie- en inhibitiestudies?

De rol van de dominante respons

De rol van fysiologische opwinding

De uitdagende kracht van de abstractie

Een toetsbare want falsifieerbare hypothese

Hypothetisch-deductieve toetsing

Sociale aanwezigheid veroorzaakt een toename van dominant gedrag

Door de onderzoekers aangebrachte responshiërarchie

Dominante kleurvoorkeurresponsen

Sociale aanwezigheid leidt tot toename van activering

Bloot-sociale aanwezigheid een voldoende voorwaarde?

Definitieve falsifiëring of vertrekpunt voor meer rigoureuze toetsing?

Een geniaal stringente deductieve toets

Kakkerlakken zijn inderdaad geen mensen

Grenzen aan sociale facilitatie en inhibitie?

Enkele toepassingen

Dominante persoonsbeoordelingen 38

Leven en dood en blote aanwezigheid 39

Hoofdstuk II MACHT EN ONMACHT

Klassieke conditionering als bron van stimuluscontrole

Basisprincipes

Schokkende stadsnamen: een voorbeeld van onderzoek

Wat leren we bij klassieke conditionering?

Voorwaarden voor klassieke conditionering

Verandering van de voorwaardelijke respons

Prikkelveralgemening en stimulusdiscriminatie X

Hogereordeconditionering

Operante of instrumentele conditionering: versterkingscontrole

Basisprincipes

Bravo, u wint (maar niet heus): een voorbeeld van onderzoek

Voorwaarden voor instrumentele conditionering

Secundaire versterkers en straffen

Gedragsketens en boetseren

Ongedaan maken van instrumentele conditionering

De lusten van de macht: het lachende want spelende kind

De ‘sociale’ glimlach

Plezier door een niet-sociale ervaring van macht

Causaliteitgenoegen van in de wieg tot in de winkelwagen

De lasten van de onmacht: aangeleerde machteloosheid

Het paradigma van de aangeleerde machteloosheid

Aanleiding tot de ontwikkeling van het paradigma

De triadische proefopzet

Waar de onmacht haar macht vandaan haalt

De theorie van de aangeleerde machteloosheid

Hypothetisch-deductieve toetsing

Immunisatie en therapie voor aangeleerde onmacht

De macht van de voorspelbare onmacht

Objectieve en subjectieve macht: wilskracht, doorzetten en geloof

Het tegendeel van aangeleerde machteloosheid?

Subjectieve macht

Van de pendelbox naar het ruime pendelveld

Machteloosheid, plotselinge dood en overleven

Onmacht en de werking van het immuunsysteem

Hoofdstuk III INTERNE BEROERING

Sociale vergelijking, vaardigheden, opinies en emoties

Leon Festingers theorie van de sociale vergelijking

De rol van (geen) ufo’s in de ontwikkeling van een theorie

Hoofdlijnen van de theorie

Sociale vergelijking en emoties

Angst en sociaal gedrag

Liever samen of liever alleen?

Waarom leidt angst tot affiliatie?

Samenzijn: angstreductie of zelfevaluatie?

Leidt angst altijd tot affiliatie?

Honger en affiliatie

Sociale vergelijking en de aard van emoties

Methode

Resultaten en voorlopige conclusie

Enkele opmerkingen over methode, resultaten en interpretatie

Is sociale vergelijking nog algemener dan Leon Festinger dacht?

Primitieve emotionele besmetting

De theorie van de primitieve emotionele besmetting

Imiteren we elkaar?

Leidt gedrag tot emoties?

Lachen, pruilen en blij zijn

Kijk eens diep in mijn ogen…

Hoe leidt gedrag tot emoties?

Komt emotionele besmetting automatisch en onbewust tot stand?

Externe beïnvloeding van lichamelijke gewaarwordingen

Confirmatorische informatieselectie

Externe beïnvloeding van de eigen subjectieve temperatuur?

Hoofdstuk IV AANTREKKELIJKHEID EN GEHECHTHEID

Situationele beïnvloedbaarheid van ‘natuurlijke’ gehechtheid

Exclusief heterosociaal contact sterker dan sociaal instinct?

Snelheid en flexibiliteit van heterosociale gehechtheid

Heterosociale en objectsociale voorkeur sterker dan sociale natuur?

Contactconditionering los van versterkingscontingenties

Contactconditionering, autosociale en homosociale gehechtheid

Evaluatief gedrag en Zajoncs herhaalde blootstelling

Inductieve veralgemening van een evaluatief bloot-contacteffect

Het ‘Turkse-woorden-experiment’

Algemeengeldige affectieve gevolgen van louter herhaald contact?

Weerlegging van een artefactverklaring

Conclusie

Subtiele specificiteit van het gehechtheidobject

Affectieve discriminatie zonder cognitieve discriminatie?

Hypothetisch-deductieve toetsing van de reponscompetitiehypothese

De responscompetitiehypothese

Daalt responscompetitie door herhaald contact?

Gaat responscompetitie gepaard met een negatieve evaluatie?

Reduceert herhaald contact de aversieve opwinding?

Voorlopige conclusie en enkele overwegingen

Contactconditionering: een bron voor versterkers van gehechtheidgedrag?

Aanhankelijkheid en zacht tactiel contact: ‘The Nature of Love’

Contactcomfort en filiale aanhankelijkheid en geborgenheid

Contactcomfort een noodzakelijke voorwaarde voor aanhankelijkheid?

Een quasi-sociale analyse van het contactcomfort

Blinde eigenliefde en blote eigendom

Een onverwachte vraag en een ongewild intiem antwoord

Een veilig letterslot voor eigenliefde

De lettervoorkeur: dé toegang tot een experimentele analyse

Een uitdagende, maar falsifieerbare hypothese

Een ondubbelzinnig antwoord op een duidelijke vraag

Narcisme tot in de partikels van het affectieve zelf

De universaliteit van een nog scherper naamlettereffect

Consolidatie van een theoretische interpretatie

Louter eigendom of louter herhaald contact?

Louter eigendom of plezier van de eerste schrijfprestaties?

Slotopmerkingen over blote eigendom

De spannende lotgevallen van een verrassend fenomeen…

Herhaald contact en de grens met het of de andere

Visuele geborgenheid

Een verborgen sociaalpsychologische kernvraag

Hoofdstuk V ATITUDES OF GEDRAG ?

Wat zijn attitudes?

Het klassieke begrip ‘attitude’

Enkele implicaties van het klassieke attitudebegrip

De meting van attitudes

Verbale zelfbeschrijvingen als metingen van attitudes

Verbale zelfbeschrijvingen en open gedrag

Attitudeverandering of gedragverandering?

Festingers cognitievedissonantietheorie

Enkele experimentele vaststellingen

Cognitieve dissonantie en dissonantiereductie

Theoretische verklaring van de postdecisie- en verleidingexperimenten

Toetsing van Festingers verklaring voor attitudeverandering

Kritische heruitvoering van het leugenexperiment

Audio- en video-experimenten

Radiopleidooi, centrale dissonantie en beloning

Ontstellende beloning en ontstellende blaam

Duurzame attitudeverandering: een illusie?

Oneerlijk gedrag en eerlijke attitude

De hypothese van de evaluatieve gedragaansteking

Het ontstellende kledingexperiment

Slotbeschouwingen

Enkele samenvattende stellingen

Toch attitudes?

Hoofdstuk VI AUTONOMIE EN MACHTSOVERWICHT

Autonoom oordeelgedrag: zonneklaar, en toch één tegen allen

Het klassieke onderzoek van Asch over autonomie en oordeelgedrag

Het basisexperiment van Asch (1956)

Welke therapie voor meer autonomie?

Een minderheid van twee tegen vier

Het minderheidparadigma

De invloed van minderheid en meerderheid: fundamenteel verschillend?

… Of toch niet?

Slotbeschouwingen

De macht van de proefleider?

Meer dan de ‘triviale’ beoordeling van rechthoeken

De macht van de illlusoire meerderheid

Autonomie en een moreel dilemma

Het paradigma van Milgram

Methode van het basisexperiment

Macht van de proefleider en onmacht van het weten en het geweten

De macht van de medeburger

Krachtige cognitieve wapens voor de deelnemer?

Prestige van de universiteit en agressiviteit

Macht en onmacht van de proefleider

Het machtsoverwicht van de leider

Impliciete sociale beïnvloeding van heldhaftig en slaafs gedrag

Voorbij elektroshocks: de algemeenheid van expliciete sociale invloed

Expliciete sociale beïnvloeding van dierenmishandeling

Administratieve mishandeling van een werkloze

Als ik er maar niet onder lijd…

De ‘agentic shift’-theorie

De ‘agentic shift’: van autonoom handelen naar het uitvoeren van bevelen

Kritische analyse van de theorie

Expliciete en impliciete invloed fundamenteel verschillend?

Slotbeschouwing: wie is hier de baas?

Hoofdstuk VII AGRESSIE OF MACHTSHERSTEL?

Definitie van agressief gedrag

Doodsdrift, agressie en catharsis

Instrumentele conditionering van agressief gedrag

Een onvoorwaardelijke antisociale reflex bij fysische en psychische pijn?

Fysische pijn en agressie

Achtergrond en basisparadigma van het onderzoek van Ulrich en Azrin

Schokfrequentie, intensiteit en agressieve reactie

Een reflex?

Een antisociale reflex?

De koude hand van de examinator

Hoge temperatuur en agressie

Ruimtegebrek en agressie

Provocatie en agressie

Neem me niet kwalijk! Was dat met opzet?

De ene provocatie is de andere niet

Provocatie en agressie tegen derden

Agressief gedrag als machtherstel

Asociaal verlies van verworven gedragscontrole

Mogelijkheid tot agressie als versterker bij oncontroleerbare fysische pijn

De rol van de oncontroleerbaarheid van (niet-)sociale aversieve prikkels

Het agressieverhogende effect van lawaai vóór provocatie

Het agressieve gedrag van de machteloze uitgeslotene

Naar een integratie?

Het ‘General Aggression Model’

Agressieve computerspellen: een partiële toetsing

Kritische evaluatie van het ‘General Aggression Model’

Slotbeschouwing

Hoofdstuk VIII ALTRUÏSTISCH GEDRAG

Definitie van altruïstisch of prosociaal gedrag

Het aantal omstanders en de kans op hulp

Het aantal omstanders en het signaleren van rook

Het aantal omstanders en hulpverlening aan een vrouw-in-nood

Het aantal omstanders en hulpverlening aan een bestolen vrouw

Het cognitieve decisiemodel van Latané en Darley

Beknopte samenvatting van het model

Steun voor het concept ‘diffusie van verantwoordelijkheid’?

Vraagtekens bij het model

Onderlinge verschillen in ‘hulpvaardigheid’?

Predikant of samaritaan? De rol van waarden en normen

Naar een integratie

Prosociaal gedrag, aff iliatie en uitsluiting: een slotbeschouwing

LITERATUURLIJST

Format: Textbook - paperback

Size: 260 × 210 × 20 mm

405 pages

ISBN: 9789058676856

Publication: September 20, 2008

Series: Studia Psychologica

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 53099

Vera Hoorens is hoogleraar Sociale Psychologie aan de K.U.Leuven


Het boek leest als een roman, als een detective-story voor denkers over sociaal gedrag! Het is geen 'encyclopedisc' overzicht van theorie en onderzoek, maar een boeiende en consequent aangehouden vereenvoudigde analyse van een veelheid van sociale beïnvloedingsfenomenen. De lezer wordt voortdurend gestimuleerd tot meedenken, ook bij verschillende maatschappelijke excursies waarin de toepasbaarheid van de voorgestelde denkkaders kritisch geïllustreerd wordt.

Eddy Van Avermaet, voormalig Voorzitter Onderwijsraad K.U.Leuven en hoofdredacteur 1994-1997 van de European Journal of Social Psychology