Geletterde geesten

Filosofie voor geesteswetenschappers

Pieter d'Hoine

Regular price €34.90 (including 6% VAT) Sale

Textbook - paperback

NIEUW HANDBOEK - BESCHIKBAAR VANAF JANUARI 2022

  • toegankelijke inleiding tot de filosofie voor studenten in de geesteswetenschappen
  • biedt een historisch-systematische kijk op kennis en wetenschap
  • illustreert hoe markante denkers het onderzoek in de geesteswetenschappen hebben beïnvloed
  • didactisch opgevat met abstracts, trefwoorden, lectuursuggesties en begrippenregister

Wat is kennis en wanneer wordt kennis wetenschap? Hoe verhouden de geesteswetenschappen zich tot andere academische disciplines? En welke visie op de mens spreekt uit geesteswetenschappelijk onderzoek?

Dit boek wil geesteswetenschappers in wording relevante bagage aanreiken om aan de slag te gaan met de filosofische vragen die hun vakgebied oproept. In een eerste deel komen de markante figuren uit de westerse filosofische traditie aan bod die ons denken over kennis en wetenschap hebben gevormd. In het tweede deel gaat de auteur nader in op de filosofische paradigma’s die het ontstaan en de ontwikkeling van de geesteswetenschappen in de voorbije twee eeuwen en tot op vandaag hebben geïnspireerd. Van Plato tot Popper en van Bildung tot queer theory: dit boek biedt een vertrekpunt voor geesteswetenschappers die hun filosofische geletterdheid willen bijschaven.

 

Inleiding 
1. Filosofie… 
2. … en geesteswetenschappen 
3. Beperkingen van dit handboek 
4. Opzet en structuur 

Deel 1 De filosofische grondslagen van kennis en wetenschap
Inleiding 

1 Plato over a priori kennis 
1. Inleiding 
2. De Meno-paradox 
3. Wederherinnering en Ideeën 
Kadertekst: Noam Chomsky en ‘Plato’s problem’ 
4. Plato’s ‘tweewereldenvisie’ 

2 Aristoteles over kennis vanuit waarneming 
1. Inleiding 
2. De weg van de kennisverwerving 
3. Aristoteles’ wetenschapsleer 
4. Categorieën en hylemorfisme 
Kadertekst: Aristoteles in China 
5. De natuurwetenschap 
6. De samenhang tussen de verschillende domeinen van wetenschap 

Intermezzo: Plato en Aristoteles in de middeleeuwen 

3 Rationalisme 
1. Subject en wetenschap in de moderne wijsbegeerte 
2. René Descartes en het ideaal van de mathesis universalis 
3. Op zoek naar een zeker fundament 
Kadertekst: Descartes en het mind-body probleem 93
4. Het probleem van de brug 

4 Empirisme 
1. Inleiding 
2. Francis Bacon en het ‘nieuwe instrument’ van de wetenschap 
3. John Locke en het klassieke empirisme 
4. David Hume en het probleem van de inductie 
Kadertekst: Albert Michotte over de perceptie van causaliteit 

5 Het kritische idealisme 
1. Inleiding 
2. De probleemstelling: hoe zijn synthetische a priori oordelen mogelijk? 
3. De ‘Copernicaanse revolutie’ in de kenleer 
4. De transcendentale esthetiek 
5. De transcendentale analytiek 
6. De transcendentale dialectiek 
Kadertekst: Kant over de esthetische ervaring 
7. Conclusie 142

6 De linguistic turn 
1. Russell, Wittgenstein, en de zoektocht naar de ideale taal 
1.1 Inleiding 
1.2 De invloed van Russell: logische analyse en logisch atomisme 
1.3 De afbeeldingstheorie (‘picture theory’) 
1.4 Zeggen en tonen 
1.5 Filosofie als verheldering 
2. De latere Wittgenstein en de ‘ordinary language philosophy’ 
2.1 Een ‘tweede’ Wittgenstein? 
2.2 Taalspelen en familiegelijkenissen 
2.3 Betekenis als gebruik, spelregels en levensvorm 
Kadertekst: Wittgenstein en literaire theorie 
2.4 Een filosofie van de gewone taal 

7 Wetenschapsfilosofie in de twintigste eeuw 
1. Het logisch positivisme van de Wiener Kreis 
Kadertekst: Carl Hempel over historische wetmatigheden 
2. Het ‘kritische rationalisme’ van Karl Popper 
2.1 Inleiding 
2.2 Falsificatie en de hypothetisch-deductieve methode 
2.3 Falsificatie als demarcatiecriterium 
Kadertekst: Popper en het historicisme 

3. Thomas Kuhn over wetenschappelijke vooruitgang 
3.1 Inleiding 
3.2 Wetenschappelijke paradigma’s en revoluties 
3.3 Incommensurabiliteit en nieuwe werelden 
3.4 Kuhns paradigma-theorie en de geesteswetenschappen 

Deel 2 Filosofische paradigma’s voor de geesteswetenschappen

1 Het ontstaan van de moderne geesteswetenschappen in de negentiende eeuw 
1. Inleiding 
2. Institutionele, culturele en filosofische aanknopingspunten 
2.1 Het Bildungsideaal van Wilhelm von Humboldt 
2.2 Hegel en de historisering van het denken 
3. Een wetenschappelijke methode voor de geesteswetenschappen? 
3.1 De filologie: Karl Lachmann en de tekstkritiek 
3.2 Geschiedenis als wetenschap: Leopold von Ranke en het historisme
3.3 Het positivisme van Auguste Comte 
4. Conclusie 

2 De ‘meesters van het wantrouwen’
1. Inleiding: De kritiek op het moderne subject en kennismodel 
2. Karl Marx: Cultuur als ideologische supra-structuur 
3. Friedrich Nietzsche: van filologie naar genealogie 
4. Sigmund Freud en de psychoanalyse 

3 De hermeneutiek 
1. Inleiding
2. Friedrich Schleiermacher en het ontstaan van de algemene hermeneutiek
3. Wilhelm Dilthey: hermeneutiek als methode van de geesteswetenschappen
4. Hans-Georg Gadamer: verstaan als ontologisch gebeuren 
4.1 Hermeneutische filosofie: Heidegger en de fenomenologie 
4.2 Gadamers fenomenologische hermeneutiek

4 Kritische Theorie 
1. Inleiding 
2. Antonio Gramsci over culturele hegemonie 
3. De Frankfurter Schule 
3.1 Walter Benjamin en de teloorgang van het aura van het kunstwerk 
3.2 Horkheimer en Adorno over de cultuurindustrie 

5 Structuralisme en poststructuralisme 
1. Inleiding: het structuralisme 
2. De algemene taalkunde van Ferdinand de Saussure 
3. Het Franse structuralisme 
4. Michel Foucault: een archeologie van de menswetenschappen 
5. Jacques Derrida en de deconstructie 

6 Feministische theorie 
1. Inleiding 
2. Feminisme, feministische theorie en genderstudies 
3. Simone de Beauvoir en de vrouw als de ‘Ander’ 
4. Judith Butler over gender als performativiteit

7 Postkoloniale theorie 
1. Inleiding 
2. Frantz Fanon over kolonialisme en geweld 
3. Edward Said en het oriëntalisme 
4. Spivak over de onmogelijke representatie van subalterniteit 
5. Conclusie 

Noten 
Bibliografische verantwoording en suggesties voor verdere lectuur 
Glossarium

Format: Textbook - paperback

Size: 230 × 170 × 23 mm

392 pages

ISBN: 9789462702981

Publication: January 10, 2022

Languages: Dutch; Flemish

Stock item number: 146008

Pieter d’Hoine is hoogleraar antieke wijsbegeerte verbonden aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte, KU Leuven. Pieter d’Hoine is Assistant Professor of ancient philosophy and intellectual history at the Institute of Philosophy, KU Leuven.