Marie Elisabeth Belpaire
Gender en macht in het literaire veld, 1900 - 1940
Geraldine Reymenants
De positie en invloed van Marie Elisabeth Belpaire in een literaire mannenwereld
Naar aanleiding van haar 95ste verjaardag schreef de Vlaamse kunstcriticus Jozef Muls dat Marie Elisabeth Belpaire ‘steeds de vrouw van goede smaak was gebleven. Zij zou haar wezen nooit ontsierd hebben door ambities of werk die niet van haar kunnen waren.' Hoewel bedoeld als eerbetoon, deed hij haar met die woorden onrecht aan. Marie Elisabeth Belpaire was immers een van de weinige vrouwen die er in de eerste decennia van de twintigste eeuw in slaagde om de dominantie van mannelijke auteurs, redacteurs en critici in het literaire veld te doorbreken. Als eigenares en financier van het gezaghebbende literair-culturele tijdschrift Dietsche Warande & Belfort oefende ze een sterke invloed uit op de ideologische en redactionele lijn ervan. Ze werd de vertrouwenspersoon van tal van (katholieke) schrijvers en kunstenaars, politici, professoren en religieuzen, en verwierf, mede door dat uitgebreide netwerk, een niet onaanzienlijke macht in de katholieke Vlaamse (literaire) wereld.
Aan de hand van een analyse van de positie van Marie Elisabeth Belpaire in het tijdschrift Dietsche Warande & Belfort en in de oorlogskrant De Belgische Standaard biedt Geraldine Reymenants in dit boek inzicht in het begin-twintigste-eeuwse discours over vrouwelijk schrijverschap en in de gegenderde machtsmechanismen die in het toenmalige literaire veld werkzaam waren.
This publication is GPRC-labeled (Guaranteed Peer-Reviewed Content)
Voorwoord
Inleiding
1. Theoretisch kader
Het literaire en journalistieke veld rond de eeuwwisseling
Gender in het literaire veld
2. Opzet van de studie
3. Contextualisering
Verzuiling
Vervlaamsing
Vervrouwelijking
Hoofdstuk I Het schrijverschap van Marie Elisabeth Belpaire tot 1914
1. Een gunstige context voor grootse daden
2. Het letterkundige zusterschap van Marie Elisabeth Belpaire, Hilda Ram en Louisa Duykers
3. De oprichting van het tijdschrift Dietsche Warande en Belfort
De aanloop: de gilde Eigen Leven, 1898-1899
Moeilijke onderhandelingen met Het Belfort en Dietsche Warande
De samenstelling van een redactie en de zoektocht naar medewerkers
Streven naar inhoudelijke eensgezindheid
4. De werking van Dietsche Warande en Belfort tot de Eerste Wereldoorlog
5. Conservatieve tegenover moderne letterkundige opvattingen
6. Een broedplaats voor vrouwelijk talent
7. De bijdragen van Marie Elisabeth Belpaire in Dietsche Warande en Belfort
8. 'Al dat tijdschriftengesticht van jonge katholieken': Dietsche Warande en Belfort in confrontatie met Jong Dietschland, De Groene Linde en Vlaamsche Arbeid
9. Dietsche Warande en Belfort: een vruchtbare bodem voor vrouwelijk engagement
Hoofdstuk II De journalistieke activiteiten van Marie Elisabeth Belpaire in oorlogstijd
1. Het uiteenvallen van het Vlaamse literaire en journalistieke veld
2. Een nieuwe roeping voor Marie Elisabeth Belpaire: De Belgische Standaard
3. De vorming van een 'vrouwengemeenschap'
4. Interne en externe tegenkanting voor De Belgische Standaard
5. Zielsverwanten en strijdmakkers
De Stem uit België
De Vlaamsche Stem en Vrij België
Een nieuw letterkundig initiatief: Nieuw Vlaanderen
6. De rol van vrouwen tijdens de Eerste Wereldoorlog
Hoofdstuk III De tanende invloed van Marie Elisabeth Belpaire, 1918-1940
1. Dietsche Warande en Belfort onder leiding van Jules Persyn en August Van Cauwelaert
2. Marie Elisabeth Belpaires bedrijvigheid in Dietsche Warande en Belfort
3. Marie Elisabeth Belpaires netwerk van schrijfsters
4. Niet meer in het middelpunt van de belangstelling
5. Het wel en wee van vrouwen tijdens het interbellum
Slotbeschouwing
Bijlagen
1. Bijdragen van Marie Elisabeth Belpaire in Dietsche Warande en Belfort, 1900-1914
2. Bijdragen van Marie Elisabeth Belpaire in De Belgische Standaard, 1914-1918
3. Bijdragen van Marie Elisabeth Belpaire in Dietsche Warande en Belfort, 1918-1940
Afkortingen
Bibliografie
Personenindex
Colofon
Format: Monograph - paperback
Size: 240 × 160 mm
ISBN: 9789058679444
Publication: March 25, 2013
Series: KADOC-Studies 35
Languages: Dutch; Flemish
Stock item number: 94551
Reymenants houdt woord. Ze springt vlot en consequent van micro- naar meso- en macroniveau zonder verwarring te zaaien. Zodoende wordt het wel en wee van vrouwen in een veranderende maatschappij enerzijds en in verschillende tijdschriften en kranten anderzijds aan het licht gebracht. Deze benadering biedt ons inzicht in het literaire veld en zijn instituties, maar laat ook zien dat er binnen de gegenderde sociale structuur toch ruimte is voor het handelende subject, voor strategische keuzes en besluitvorming. Ook als dat subject een vrouw is. Toch blijft het duidelijk dat Belpaires plaats in het literaire veld buitengewoon was. Reymenants vraagt ons echter te focussen op de bewegingsvrijheid van deze schrijvende vrouwen binnen de grenzen die van buitenaf werden opgelegd, en hun opstelling en productie te zien als positieve strategieën. dat is ook wat ze doet in dit boek.
Dorien De Man, KU Leuven HUBrussel, Spiegel der Letteren, 2013/4
In Marie-Elisabeth Belpaire: Gender en macht in het literaire veld 1900-1940 doet Geraldine Reymenants grondig onderzoek naar Belpaire en haar werkzaamheden. De auteur laat zeer precies en onderbouwd de ontwikkelingen van Belpaire zien en weet goed haar motivaties weer te geven. [...] Interessant zijn vooral de passages over feminisme en gender. De analyses van de positie van vrouwen binnen Dietsche Warande en Belfort, de rol van vrouwen in de Eerste Wereldoorlog en het wel en wee van vrouwen tijdens het Interbellum geven een goede indruk van de geschiedenis.
Myrthe Derksen, tijdschrift LOVER • 22 aug 2013
Hoewel Reymenants' studie soms sterker de gepropageerde grenzen en hindernissen in de verf zet dan de reële mogelijkheden en persoonlijke keuzes van vrouwen, is het een rijk gedocumenteerd en stevig onderbouwd werk dat een mooi licht werpt op Belpaires uitgebreide netwerk en uitgekiende profilering, haar doortastendheid en daadkracht, haar conservatieve visie op literatuur en vrouwelijkheid, en haar eigengereide invulling daarvan.
Liselotte Vandenbussche, Passage jrg. 1, nr.1, oktober 2013
'Marie Eliasbeth Belpaire: gender en macht in het literaire veld 1900-1940' is een uitgebreid relaas geworden van het leven, de invloed en de omgeving van een sterke persoonlijkheid. [...]
Het boek is onmiskenbaar een wetenschappelijke studie, maar bevat daardoor ook een schat aan kennis en bronnenmateriaal over deze periode. Reymenants vult bovendien een bijzondere lacune op: in het verleden werd Marie Elisabeth Belpaire ten onrechte al te vaak over het hoofd gezien.
Xanne Huybrecht, De Leeswolf, 2013, jaargang 19, nr 6
Dit biografische boek is helder geschreven en gebaseerd op degelijk onderzoek. Het is een aanrader voor iedereen met interesse in de historie van tijdschriften, kranten, vrouwenemancipatie, verzuiling en de Eerste Wereldoorlog. Gebeurtenissen en personen worden telkens in een brede context geplaatst.
G-Geschiedenis, augustus 2013, vierde jaargang, nr 6
Marie Elisabeth Belpaire: een vrouw met een missie
Interview met Geraldine Reymenants in Wij Vrouwen, april-mei-juni 2013
Belpaire was een sterke persoonlijkheid in het centrum van het Vlaamse literaire leven begin 20ste eeuw. En toch wordt ze vaak over het hoofd gezien. Deze studie zet dat recht. [...]
Kortom deze studie rondom Marie Belpaire leest als een gedetailleerd, fijnmazig verhaal van een sterke persoonlijkheid. Via Marie-Elisabeth Belpaire zoekt Geraldine Reymenants naar de mechanismen waardoor vrouwen hun literaire creaties nauwelijks kunnen gepubliceerd krijgen, laat staan er succes mee oogsten. Niet nodig vindt u? "Bij de feestelijkheden in 2005 naar aanleiding van 150 jaar DWB zou zij (Marie Belpaire) zelfs volledig over het hoofd worden gezien".
Joanna Van der Heyden, cobra.be