Foto: © Rob Stevens
De stilte ervoer ik niet als een negatieve eigenschap. Integendeel. Ik begon eerst persoonlijk, nadien ook academisch na te denken over de vele gezichten die stilte kan hebben.
Stilte loopt als een rode draad door de geschiedenis van de school. In zijn boek Stilte in de klas verkent Pieter Verstraete aan de hand van niet eerder ontgonnen archiefmateriaal de geschiedenis van de pedagogische betekenis van stilte.
Leg in één zin uit waar het boek over gaat.
Het boek Stilte in de klas reconstrueert de uiteenlopende manieren waarop stilte in de Westerse geschiedenis gebruikt werd om pedagogische, politieke en maatschappelijke doelstellingen te realiseren.
Wat of wie heeft je geïnspireerd om voor dit onderwerp te kiezen?
Mijn grootvader Roger Verstraete. Hij was een trotse en weinig spraakzame kleermaker. Die karaktereigenschap werd uitvergroot toen multiple sclerosis bij hem werd vastgesteld en hij na verloop van tijd bedlegerig werd. De stilte die hem zo kenmerkte, ervoer ik niet als een negatieve eigenschap. Integendeel, stil-zijn kreeg bij hem een heel andere betekenis. Hierdoor begon ik eerst persoonlijk, nadien ook academisch na te denken over de vele gezichten die stilte kan hebben.
Heb je leestips – boeken, blogs, tijdschriften, ... – voor wie meer over het onderwerp wil weten?
Zeker! Een heel mooi boek vind ik Noise: a human history of sound and listening van de Britse historicus David Hendy. Hendy neemt de lezer mee op een boeiende reis doorheen de akoestische geschiedenis van onze wereld. Hij doet dat op een manier waarop duidelijk wordt dat stilte en geluid niet los te koppelen zijn van macht en vaak ook bijdragen aan de constructie van verschil zoals dat het geval is bij sociale klasse, het koloniale discours of de verhoudingen tussen man en vrouw. Een andere, heel boeiende tekst is die van Ritchie Hao, Silence as cultural pedagogical performance, waarin de auteur illustreert hoe de betekenis die we toekennen aan stilte verschilt van cultuur tot cultuur. Hij doet dat door zijn Filippijnse schoolervaringen met stilte te contrasteren met hoe men in een Noord-Amerikaanse schoolse context kijkt naar stil zijn.
Hoe verliep het schrijfproces voor dit boek? Heb je iets verrassends, grappigs of vreemds meegemaakt?
Ik was oorspronkelijk van plan om het boek in het Engels te schrijven, maar dat liep niet echt van een leien dakje. Schrijven in je moedertaal blijft toch nog altijd fijner, makkelijker en genuanceerder. Na maanden te hebben gezwoegd op Engelse drafts, maakte ik de beslissing om over te schakelen naar het Nederlands met als resultaat dat ik drie maanden later een eerste versie had van het finale manuscript. Stiekem werk ik echter wel verder aan een Engelse vertaling van het boek – en hoop dat die er binnenkort komt.
Wat wil je dat de lezers van je boek onthouden?
Dat de geschiedenis van opvoeding en onderwijs in het Westen niet kan worden voorgesteld als een evolutie van stille en gedisciplineerde klassen naar luide en rumoerige klassen, maar dat ons pedagogische verleden op een veel genuanceerdere manier kan en moet worden voorgesteld.
Jouw boek is in open access gepubliceerd dankzij de steun van het KU Leuven Fonds voor Fair Open Access. Hoe verliep het open access publicatieproces? Wat maakt open access zo aantrekkelijk voor jou / voor jouw boek? Is het je tot nu toe opgevallen dat je boek een breder publiek bereikt?
Het proces verliep super vlot. Ik ben het KU Leuven Fund for Fair Open Access heel erg dankbaar voor de mogelijkheid die ze biedt aan geïnteresseerde lezers om het boek gratis te doorbladeren of integraal te lezen. Het valt me zeker op dat het boek een breder publiek bereikt. Zo werd ik in de badmintonclub waar ik speel plots aangesproken door één van mijn medespelers die het boek had gedownload én gelezen. Maar ik krijg regelmatig ook vragen van journalisten die interesse hebben in het thema en al wat hebben gegrasduind in de publicatie.
Heb je plannen voor een volgende publicatie? Waar zal die over gaan? Overweeg je om het boek in open access te publiceren?
Concrete plannen voor een nieuwe publicatie heb ik nog niet. Er zijn verschillende pistes die ik overweeg. Een hiervan heeft te maken met de geschiedenis van verkeersopvoeding. Maar ik heb ook veel belangstelling voor de geschiedenis van doven- en blindenonderwijs. Wat het nieuwe thema ook zal worden, ik ben er zeker van dat ik mijn interesse in stilte en geluid zal blijven aanhouden alsook dat ik zeker opnieuw ga kiezen voor een open access publicatie.
Stilte in de klas
Een geschiedenis van de pedagogische omgang met stilte op school
Pieter Verstraete
paperback, Open Access ebook
